Opieka nad noworodkiem

Narodziny dziecka to jedno z najważniejszych życiowych wydarzeń. Dla przyszłych rodziców niedostatki wiedzy, umiejętności i często doświadczenia to duży stres. I właśnie dlatego edukacja przedporodowa, okołoporodowa i poporodowa poprowadzona przez szkołę rodzenia czy położną środowiskową ma niebagatelne znaczenie w przygotowaniu rodziców do zupełnie nowej roli.

Jedziemy do domu

Już w szpitalu rodzice powinni otrzymać pełen pakiet informacji jak prawidłowo opiekować się nad noworodkiem w domu. Po porodzie bez komplikacji, w drugiej lub trzeciej dobie noworodek wraz z mamą zostaje wypisany do domu. Pierwsza podróż musi odbywać się w foteliku. Najlepsze są foteliki typu kołyska, i dobrze pamiętać, że każdy fotelik powinien mieć specjalny atest bezpieczeństwa. W wyjątkowych przypadkach fotelik można zastąpić gondolą z wózka, pod warunkiem jednak, że w samochodzie będzie możliwość zapięcia go pasami. W żadnym wypadku nie można maleństwa przewozić do domu trzymając je na rękach. To bardzo nieodpowiedzialne i niebezpieczne. Jeżeli powrót do domu odbędzie się taksówką, warto wtedy mieć własny fotelik, w którym dziecko zostanie przewiezione samochodem. W kwestii ubierania, dobrze pamiętać główną zasadę, że noworodka powinno się ubierać jak dorosłego z naddatkiem jednej warstwy. Latem wystarczy body na krótki rękaw oraz kocyk do przykrycia. Zimą body na długi rękaw, sweterek, kombinezon na długi rękaw. Bez względu na porę roku należy nałożyć dziecku czapeczkę.

Pielęgnacja

Czynności pielęgnacyjne w domu zorientowane są wokół karmienia, przewijania, pielęgnacji pępka i całego ciała. Rodzice powinni dostać w nich dużo wsparcia. Młode mamy często mają dolegliwości połogowe, depresje, a niekiedy tzw. „baby blues”. Powinny jak najczęściej odpoczywać, a część obowiązków domowych musi w takim wypadku przejąć ojciec dziecka lub ktoś, kto wspiera młodą mamę. Podczas pierwszych dni w domu noworodek powinien mieć zapewniony spokój. Mama i dziecko potrzebują przede wszystkim ciszy i spokoju. Tradycją są odwiedziny u świeżo upieczonych rodziców, ale nic się nie stanie, jeśli rodzina czy znajomi zobaczą malucha jak będzie miał dwa lub trzy miesiące. Nie chodzi o izolowanie malca, ale o zapewnienie mu odpowiedniego spokoju. Warto dbać, żeby przez pierwsze tygodnie w jego otoczeniu nie było zbyt głośno.

Noworodki bardzo łatwo przyzwyczajają się do dotyku podczas codziennych zabiegów pielęgnacyjnych. Dotyk jest niezbędny do prawidłowego rozwoju, ale powinien być delikatny, bo noworodki są bardzo wrażliwe. Wszystkie czynności powinno wykonywać się bardzo delikatnie. Do codziennych zabiegów, jakie trzeba wykonywać, zaliczana jest pielęgnacja kikuta pępowinowego. Miejsce to należy obserwować i dopóki kikut nie odpadnie traktować go jak gojącą się ranę, która może ulec zakażeniu. Jak mówią zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego pielęgnacja pępka powinna odbywać się na sucho, a jeżeli pojawi się zaczerwienienie lub krwista wydzielina można przetrzeć pępek preparatem do odkażania, np. Oktaseptalem. W ciągu dnia dobrze jest odsłonić i wietrzyć kikut, by docierało do niego powietrze.

Skóra noworodka jest delikatna i podatna na odparzenia, a kontakt z kałem lub z moczem może spowodować odparzenie. Dlatego też należy przebierać malucha, jak tylko zrobi kupkę. Należy delikatnie unieść pupę i nie wolno ciągnąć za nóżki. U dziewczynek pamiętamy o kierunku przecierania od cewki moczowej do pupy. Zawsze staramy się możliwie dokładnie, ale bardzo delikatnie czyścić wszystkie zagłębienia i fałdki. Układ termoregulacji u noworodka jest także niedojrzały, ciepłotę ciała sprawdzamy na karku – jeżeli jest rozgrzany, należy zdjąć jedną warstwę odzieży, jeżeli chłodny należy dziecko dodatkowo ubrać.

Karmienie

Noworodka należy karmić piersią na żądanie, zarówno w dzień jak i w nocy. I jeżeli przesypia porę karmienia, to należy je obudzić. Po kilku dniach matka zazwyczaj rozpoznaje, kiedy płacz dziecka sygnalizuje, że jest ono głodne. Karmienie może trwać nawet 30 minut, ponieważ oprócz głodu zaspokajany jest także odruch ssania. Noworodek czuje bliskość mamy, dzięki czemu jest spokojniejszy. Po karmieniu trzeba dziecko lekko unieść, co pomaga w odbiciu i zapobiega ulewaniu pokarmu. Istotne jest też prawidłowe przystawianie do piersi, które zapobiega zranieniu brodawek. Przy bólu i krwawieniu można zastosować maść przyspieszającą regenerację naskórka.

Taką, której nie trzeba zmywać przed każdym karmieniem. Należy pamiętać, że podczas nawału pokarmu, trzeba dziecko często przystawiać do piersi. Przed karmieniem można zrobić ciepłe okłady i odciągnąć trochę pokarmu co ułatwi przystawienie dziecka do piersi. Przy karmieniu sztucznym ważne jest, aby butelki i smoczki przed pierwszym użyciem wyparzyć, a po karmieniu od razu umyć przy użyciu płynów do czyszczenia akcesoriów noworodkowych. Dbanie o czystość jest o tyle ważne i konieczne, że układ pokarmowy noworodka jest niedojrzały i bakterie mogą wywołać dolegliwości chorobowe.

Kąpiel i ubieranie

Z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego noworodka kąpiemy co dwa, trzy dni. Temperatura wody powinna mieć około 37 stopni Celsjusza, a otoczenia między 21 a 22. W czasie kąpieli noworodka trzeba stabilnie i pewnie trzymać. I nie pocierać jego skóry w trakcie mycia, a ochlapywać ją wodą. Woda w wanience powinna sięgać do bioder. Przez pierwsze dni życia noworodka nie należy przegrzewać, nie należy też przykrywać go kołdrą, bo istnieje ryzyko, że naciągnie sobie ją na główkę. Ubranko maluszka powinno być wygodne, ważne, by na plecach nie miało zapięć drażniących skórę. W ubranku może być cały dzień, chyba że uleje pokarmem, wówczas trzeba zmienić na suche. Jeżeli jest ciepło nie należy noworodkowi zakładać czapki.

Tato do opieki

W opiekę nad noworodkiem powinno się włączać tatę. Nie tylko po to, aby odciążył mamę od niektórych obowiązków, ale przede wszytskim nawiązał bliższą więź z dzieckiem. Pierwszy spacer rodzice mogą zrobić już w pierwszym tygodniu od powrotu ze szpitala. Ważne, żeby spacerować w miejscu, gdzie jest w miarę cicho i spokojnie. Pierwszy spacer może trwać około 30 minut. Należy pamiętać, że skóra noworodka jest bardzo delikatna i wrażliwa. Latem konieczne jest stosowanie preparatów ochronnych, a pielęgnacja powinna uwzględniać nie tylko kremy z filtrem SPF, ale także dobre i delikatne kremy nawilżające, na przykład lekki krem – tzw. niebieski – alantandermoline, który w składzie ma alantoinę i 5 proc. D-pantenol.

Niepokojące objawy

Jeżeli u maluszka wystąpią objawy, które jakkolwiek niepokoją rodziców, powinni oni jak najszybciej skontaktować się z położną środowiskową lub z lekarzem. Niepokojące objawy u noworodka mogą być różne i nigdy nie wolno ich lekceważyć. Sine rączki, wydzielina z pochwy, opuchnięte powieki, zmiany na skórze (trądzik, rumień) nie zawsze sygnalizują, że z dzieckiem coś się dzieje. Objawy te są naturalną konsekwencją okresu adaptacyjnego noworodka, ale trzeba je skonsultować.

Tekst: Urszula Piskorska, położna, zdobywczyni drugiego miejsca w 8. edycji konkursu Położna na medal

Zdjęcie otwierające: Pixabay