Mleko matki jest badane od ponad 50 lat! Czy wiesz, jakie składniki udało się odkryć naukowcom?

Mleko mamy jest wyjątkowe. Zaspokaja głód i pragnienie dziecka, jest dostępne w każdej chwili, a proporcje jego składników zmieniają się wraz z rozwojem niemowlęcia. Eksperci zalecają, aby przez 6 pierwszych miesięcy życia mleko mamy było wyłącznym pokarmem dla dziecka. Jednocześnie specjaliści nie ustają w badaniach nad kobiecym pokarmem i od kilkudziesięciu lat analizują wyjątkową kompozycję jego składników. Co znajduje się w mleku mamy? Wyjaśniamy!

Skład mleka mamy zapisany w genach
Pokarm kobiecy jest unikalny i niepowtarzalny, a dzięki temu najbliższy potrzebom dziecka na każdym etapie jego rozwoju. Wraz ze zmieniającymi się potrzebami niemowlęcia zmienia się również mleko mamy. Pierwsze mleko, siara, jest najbardziej bogate w białko i zawiera najmniej laktozy i tłuszczu. Jest ważne dla budowania odporności dziecka[1]. Pokarm przejściowy zawiera już mniej białka niż siara, ale więcej tłuszczu i laktozy. Ostatnim etapem jest mleko dojrzałe, które piersi wytwarzają po około 2 miesiącach od narodzin dziecka. Zawiera największą ilość laktozy i tłuszczu, a najmniejszą – białka.

Co ciekawe, skład mleka mamy jest w znacznej mierze zapisany w genach. Różnice genetyczne mogą wpływać na zawartość i proporcje takich składników mleka kobiecego, jak np. lipidy czy oligosacharydy[2]. Dodatkowo proporcje niektórych składników mleka mamy mogą zmieniać się w różnych momentach przygody z karmieniem piersią. Dostosowują się one np. do faz karmienia czy pory roku, a nawet dnia[3]. Dziecko karmione w nocy otrzymuje bardziej sycący pokarm, w którego składzie znajduje się większa ilość tłuszczu. Dzięki temu niemowlę jest najedzone i spokojniej śpi.

Nie jeden składnik, a ich kompleksowa kompozycja
Jak pokazują prowadzone od lat badania nad kobiecym pokarmem, o wyjątkowości mleka mamy nie świadczy tylko jeden, wybrany składnik, a ich kompleksowa kompozycja. Młody i wciąż rozwijający się organizm potrzebuje składników matczynego pokarmu do prawidłowego wzrostu i rozwoju, a ten proces najintensywniej zachodzi w 3 pierwszych latach życia. Jakie składniki znajdują się w mleku kobiecym, które udało się odkryć naukowcom?

• Laktoza – to główny węglowodan w pokarmie mamy, który jest źródłem łatwo przyswajalnej energii. Ułatwia również przyswajanie wapnia, niezbędnego m.in. dla budowy kości.
• Tłuszcze (w tym DHA) – matczyne mleko zawiera unikalny profil kwasów tłuszczowych, z których niemowlę czerpie najwięcej energii. Długołańcuchowe, wielonienasycone kwasy tłuszczowe (DHA) odgrywają niezwykle istotną rolę dla rozwoju mózgu dziecka.
• Oligosacharydy prebiotyczne mleka kobiecego (ang. Human Milk Oligosaccharides, HMO) – sprawiają, że mleko mamy jest „tarczą” ochronną dla dziecka. Hamują przyleganie bakterii patogennych do komórek śluzówki jelita[4]. Ich bardzo ważną rolą jest też odżywianie korzystnej mikrobioty jelitowej, mającej znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego.
• Białko – wchodzi m.in. w skład enzymów, hormonów i przeciwciał. Jest niezbędne, aby dziecko mogło rosnąć i prawidłowo się rozwijać. Białko zawarte w pokarmie mamy służy przede wszystkim do wytwarzania nowych komórek.
• Witaminy – pokarm kobiecy jest źródłem różnych witamin. A i C są ważne dla prawidłowego działania układu odpornościowego. Dodatkowo witamina A wpływa korzystnie na rozwój siatkówki oka, skóry i błon śluzowych. Witamina B2 jest istotna w procesach metabolizmu energetycznego.
• Składniki mineralne – wśród nich są m.in. żelazo i jod, bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju poznawczego, oraz wapń, niezbędny dla rozwoju mocnych kości.
• Nukleotydy – to podstawowe elementy budowy DNA. W mleku mamy stymulują produkcję przeciwciał i wzrost dobrych bakterii w przewodzie pokarmowym dziecka.
• Inne unikalne składniki mleka kobiecego, w tym m.in. przeciwciała, hormony czy enzymy. Ostatnie z wymienionych mają działanie m.in. przeciwzapalne. Hormony odpowiadają za równowagę gospodarki energetycznej oraz uczucie sytości i głodu, a przeciwciała są barierą chroniącą niemowlę przed zakażeniami.

Żywienie niemowlęcia wsparciem jego rozwoju
Niezwykłość kobiecego pokarmu jest powodem, dla którego eksperci ze Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zalecają, aby karmić niemowlę wyłącznie piersią przez 6 pierwszych miesięcy jego życia. Po tym czasie przychodzi czas na rozszerzanie diety dziecka, a kontynuowanie karmienia mlekiem mamy dalej jest zalecane. Specjaliści rekomendują, aby kontynuować karmienie dziecka piersią do ukończenia 2. roku jego życia lub tak długo, jak będzie chciała tego mama oraz maluszek.

Zdarza się jednak, że karmienie piersią jest utrudnione. Kłopoty mogą wystąpić nie tylko na początku macierzyństwa, ale również na późniejszych etapach. Mama może zmagać się np. ze zbyt małą ilością pokarmu, bolesnymi zastojami czy poranionymi sutkami. Warto wówczas zasięgnąć porady położnej lub doradcy laktacyjnego. Czasami wystarczy zmiana techniki karmienia czy zastosowanie specjalnych akcesoriów, jak np. muszle laktacyjne.

Jeśli jednak próby pobudzenia laktacji nie przynoszą oczekiwanych rezultatów lub mama nie decyduje się na dalsze karmienie piersią (np. z powodu powrotu do pracy), rozwiązaniem może być karmienie mieszane – przystawianie dziecka do piersi oraz podawanie mu mleka następnego. Wybór najlepiej dopasowanego do potrzeb niemowlęcia produktu dobrze jest skonsultować z pediatrą, który zna potrzeby i organizm dziecka. Warto również zwrócić uwagę na to, czy dane mleko następne ma skład dopasowany do szczególnych potrzeb niemowlęcia. Tak samo jak w pokarmie kobiecym nie świadczy o tym jeden konkretny zawarty w nim składnik, ale dopiero cała kompozycja składników odżywczych.

Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt oraz jest rekomendowane dla małych dzieci wraz z urozmaiconą dietą. Mleko matki zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.

[1] Kościej A. i wsp. Rola wybranych czynników żywieniowych w kształtowaniu odporności dzieci. Probl Hig Epidemiol 2017, 98(2): 110-117.

[2] Han SM i wsp. Maternal and Infant Factors Influencing Human Milk Oligosaccharide Composition: Beyond Maternal Genetics. J Nutr 2021;151:1383–1393.

[3] Mikulska A., Szajewska H., Horvath A., Rachtan-Janicka J., Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021, s.19.

[4] Bode L. Human milk oligosaccharides: prebiotics and beyond. Nutrition Reviews, 2009 Vol. 67(Suppl. 2):S183–S191.

[5] Kompletna kompozycja Bebilon 2 jest zgodna z przepisami prawa, zawiera m.in. witaminy A, C i D dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, DHA dla rozwoju mózgu i wzroku oraz żelazo dla rozwoju poznawczego. Laktoza, DHA, witaminy, żelazo, wapń oraz nukleotydy naturalnie występują w mleku matki. Mleko matki zawiera dodatkowo unikalne składniki, w tym m.in. przeciwciała, hormony i enzymy.

[6] Wśród mlek następnych, na podstawie badania przeprowadzonego przez Kantar Polska S.A. w lutym 2020 r.