Anemia w ciąży

Anemia to powszechny problem, który dotyczy wielu kobiet w ciąży. Szacuje się, że aktualnie około 30-40% przyszłych mam boryka się z niedoborem ważnych składników odżywczych. Takie braki mogą prowadzić do poważniejszych powikłań, a nawet zagrożenia dla matki i dziecka. Sprawdź, co powinnaś wiedzieć, aby skutecznie chronić się przed anemią.

Czym właściwie jest anemia?
W czasie ciąży organizm kobiety produkuje więcej krwi, potrzebnej do prawidłowego rozwoju i wzrostu dziecka. Krew zwiększa swoją objętość i rozcieńcza się, przez co spada w niej poziom zawartości hemoglobiny (Hb) i hematokrytu (Ht). Każde dziecko do prawidłowego rozwoju potrzebuje „jedzenia” – cennych składników odżywczych, makro- i mikroelementów, które czerpie bezpośrednio z organizmu mamy. W przypadku niewystarczającej ilości takich składników, które przecież teraz trzeba podzielić między siebie a dziecko – szczególnie żelaza, witaminy B12 oraz kwasu foliowego – organizm kobiety narażony jest na anemię.

Słuchaj swojego ciała
Początkowe objawy anemii są często bagatelizowane lub mylone z tymi, które są związane z przebiegiem ciąży. Zaliczają się do nich: nadmierne zmęczenie, bóle i zawroty głowy, osłabienie, gorsza tolerancja przy wysiłku fizycznym, problemy z koncentracją. Niekoniecznie muszą one od razu wskazywać na anemię, jednak powinny zwrócić uwagę, zanim pojawią się późniejsze, bardziej dokuczliwe przypadłości tj. skurcze mięśni nóg, szybsze bicie serca, bladość twarzy, suchość skóry i łamliwość włosów.

Diagnoza
Anemię diagnozuje się na podstawie wyników badania morfologii krwi. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) anemię u kobiet w ciąży stwierdza się przy stężeniu hemoglobiny (Hb) poniżej 10 g/dl badanej krwi. W procesie diagnozy bierze się również pod uwagę wartość hematokrytu, MCV – objętość krwinek czerwonych czy też stężenie żelaza. Obniżone stężenie białka ferrytyny we krwi, przy prawidłowych wartościach żelaza jest tym, co bezpośrednio wskazuje na anemię u przyszłej mamy.

Ryzyko anemii
Na niedobór składników odżywczych szczególnie narażone są kobiety w pierwszym trymestrze ciąży. Anemia w tym okresie może prowadzić do wad rozwojowych płodu, wcześniactwa, a nawet poronień. Również w dalszym okresie ciąży anemia może zakłócać prawidłowy rozwój malucha. Statystyki nie kłamią – większość kobiet w ciąży narażona jest na wystąpienie niedoborów mikro- i makroelementów. Głównym winowajcą tego stanu rzeczy jest wzrost zapotrzebowania na żelazo i kwas foliowy. Ryzyko wystąpienia anemii może być zwiększone w przypadku ciąży mnogiej, małego odstępu pomiędzy ciążami, częstych wymiotów spowodowanych porannymi nudnościami, młodego wieku, obfitych miesiączek oraz diety ubogiej w żelazo.

Ważna rola składników odżywczych
Dlaczego tak często przywoływane w tekście składniki odżywcze mają kluczową rolę w profilaktyce anemii, zarówno przed, w trakcie, jak i po okresie ciąży? Żelazo odpowiadające za prawidłowe dotlenienie organizmu występuje w dwóch postaciach: hemowej, której źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego, i niehemowej, pochodzącej z produktów roślinnych. Bez niego zaczyna szwankować gospodarka tlenowa naszego ciała. Niedobór kwasu foliowego przyczynia się do powstawania anemii powodującej zaburzenia w szpiku kostnym, zaś niedobór witaminy B12 powoduje kruchość i niezdolność uczestniczenia krwinek czerwonych w transporcie składników odżywczych, co może bardzo zaszkodzić naszemu dziecku.

Zapobieganie
Aby zapobiec wystąpieniu niedokrwistości w ciąży, należy już na etapie planowania poczęcia przestrzegać odpowiednio zbilansowanej diety. Da to naszemu organizmowi szansę na zmagazynowanie wystarczającej ilości składników odżywczych oraz makro- i mikroelementów niezbędnych do prawidłowego rozwoju dziecka. Idealna, służąca naszemu zdrowiu dieta powinna być zbilansowana i dostosowana do potrzeb energetycznych przyszłej mamy oraz – aby profilaktycznie zapobiec anemii – bogata w żelazo, witaminę B12 oraz kwas foliowy. Alternatywą dla kobiet wegetarianek jest spożywanie warzyw zielonolistnych w połączeniu z nasionami roślin strączkowych.

O żelazie słów kilka
Żelazo jest najważniejszym mikroelementem biorącym udział w zapobieganiu wystąpienia anemii. Odpowiedzialne jest za transport tlenu do wszystkich tkanek i narządów w organizmie, a to zapewnia nam prawidłowe dotlenienie organizmu. Występuje w dwóch postaciach, jednak postać hemowa (pochodzenia zwierzęcego) wchłania się znacznie lepiej.Potencjalne zaburzenia wchłaniania żelaza często związane są z dolegliwościami przebiegu ciąży. Mowa tu zwłaszcza o początkowych nudnościach, wymiotach, zaburzonym łaknieniu. Pocieszeniem jest fakt, że odpowiednia dieta może do minimum ograniczyć nasze straty w ilości żelaza. Witamina C to jeden z pomocników, który odpowiednio zadba o poziom żelaza w naszym organizmie. Zwiększa ona wchłanianie go nawet trzykrotnie. Produkty obfitujące w ten składnik to między innymi natka pietruszki, pomidory, papryka, brokuły, brukselka, szpinak, kapusta, owoce cytrusowe, jagody i porzeczki. Lubisz jajecznicę? Świetnie! Posyp ją świeżą natką pietruszki. Wolisz kanapki? Do takiej z wędliną dołóż pomidora bądź świeżą paprykę. Poprzez takie proste do przygotowania połączenia wchłanianie żelaza będzie bardziej efektywne.

Co jeszcze możesz zrobić?
Unikaj picia nadmiernych ilości kawy i herbaty, szczególnie przed, po czy w trakcie posiłków. Zmniejszają one przyswajanie żelaza ze względu na zawarte w nich taniny. Te proste sposoby powinny wystarczyć, aby utrzymać organizm w dobrej formie i nie dopuścić do powstania anemii.

Źródła składników odżywczych
Żelazo:
Chuda wołowina, kasza gryczana, nasiona roślin strączkowych, suszone morele, śliwki; świeże, zielone warzywa; wątroba, wzbogacone płatki śniadaniowe i mąka, żółtko jaja, ser cheddar
Witamina B12:
Chude gatunki mięs, jaja, mleko, ryby i skorupiaki, sery, wątroba
Kwas foliowy:
Awokado, brokuły, brukselka, buraki, fasolka szparagowa, nasiona roślin strączkowych, nasiona słonecznika, natka pietruszki, sałata, szpinak, wzbogacone płatki śniadaniowe i mąka
***
Tekst: Dorota Sikora, dietetyk, Instytut Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej SANVITA, www.instytutsanvita.pl