Alfabet ciąży

Anemia w ciąży – to spadek poziomu hemoglobiny poniżej 11 g/dl lub hematokrytu poniżej 30%. Najczęstszą przyczyną jest niedobór żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12. Anemię rozpoznaje się na podstawie morfologii krwi obwodowej. Leczy się doustnymi preparatami żelaza lub podawanymi dożylnie. Objawy: osłabienie, bóle głowy, pogorszenie tolerancji wysiłku, problemy z pamięcią i koncentracją, zawroty głowy, łamliwość paznokci, wypadanie włosów, pieczenie i wygładzenie języka, problemy z połykaniem.

Ból piersi w ciąży – ból powodują zmiany hormonalne zachodzące w organizmie kobiety. Już w kilka dni po zapłodnieniu może ona zaobserwować mrowienie, nadmierną wrażliwość skóry oraz powiększenie piersi. Pomóc mogą: chłodne okłady i dobrze dobrana bielizna bez fiszbin, szwów i koronek, a także specjalne kremy.

Cukrzyca – to zespół różnego stopnia zaburzeń tolerancji glukozy. Nieprawidłowe wartości poziomu glikemii pojawiające się po raz pierwszy w ciąży nazywane są cukrzycą ciężarnych. Cukrzyca pojawia się u kilku procent ciężarnych i co najważniejsze – zanika po porodzie. Diagnoza stawiania jest na podstawie badań krwi – testy obciążenia glukozą wykonywane pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży. Leczenie: często polega wyłącznie na odpowiedniej diecie „cukrzycowej”, czasami na okres ciąży trzeba włączyć insulinę w zastrzykach.

Drętwienie dłoni – to objaw zmian hormonalnych powodujących zatrzymanie wody w organizmie. Jej zastój wywołuje obrzęk torebki stawowej nadgarstka i ucisk na nerw co wywołuje mrowienie, drętwienie oraz ból palców i nadgarstka. Nasilenie następuje w nocy oraz po znacznym obciążeniu. Najczęściej objawy ustępują, gdy ból jest nadmiernie uciążliwy należy zgłosić się do lekarza.

Depresja poporodowa – to zaburzenia psychologiczne spowodowane różnorodnymi czynnikami biologicznymi i biochemicznymi. Depresja poporodowa dotyka nawet 20% kobiet. Objawy: utrata apetytu (lub jego wzmożenie), nadmierne zmęczenie, senność, trudności z zasypianiem, spadek libido, spadek nastroju, drażliwość, płaczliwość, smutek, napady lęku i paniki, poczucie nie radzenia sobie z dzieckiem, niechęć do opieki. Depresja wymaga leczenia pod kontrolą specjalisty.

Embrion – zarodek czyli pierwsza postać Waszego malucha. Określenia embrion używa się do końca 8 tygodnia rozwoju, później mały organizm nazywany jest płodem.

Foliowy kwas – to witamina z grupy B (B9), która nie jest wytwarzana przez organizm, dlatego musi być dostarczana z pożywienia bądź preparatów farmakologicznych. Kwas foliowy jest niezbędny przy powstawaniu w szpiku czerwonych krwinek, rozwoju i prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Zapobiega wadom wrodzonym (bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa) dziecka. Najlepiej gdy stosowany jest przez 3 miesiące przed planowaną ciążą.

Gestoza – (dawniej) obecnie nadciśnienie ciążowe lub, z rozwojem dodatkowych objawów – białkomoczem i obrzękami uogólnionymi – nazywane stanem przedrzucawkowowym. Diagnoza stawiana jest na podstawie podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego oraz badań moczu. Ważna jest regularność wykonywania tych badań. Objawy, które możesz zauważyć sama to: oddawanie małej ilości moczu pomimo regularnego uzupełniania płynów, ból głowy połączony z zaburzeniami widzenia, ból brzucha (zwłaszcza w górnej części) oraz bardzo uciążliwe poranne opuchnięcia rąk i nóg.

Hormony w ciąży – to substancje chemiczne odpowiadające za pracę narządów ciała, uczucia i zachowania. Podczas ciąży hormony sterują zachowaniem mamy oraz jej organizmu koncentrując cały świat na dziecku. Poziom większości hormonów wzrasta w czasie ciąży i maleje tuż przed akcją porodową.

Gonadotropina kosmówkowa (HCG) pozwala na utrzymanie ciąży. Pobudza również wytwarzanie testosteronu w jądrach płodu, wpływając na różnicowanie się męskich narządów płciowych.

Progesteron chroni mięsień macicy przed przedwczesnym porodem. Spadek jego stężenia jest sygnałem rozpoczęcia akcji porodowej.

Estrogeny umożliwiają powiększanie się macicy i rozwój kanalików mlecznych w piersiach, a w czasie porodu uczulają mięsień macicy na działanie oksytocyny.

Relaksyna powoduje rozluźnienie więzadeł i stawów, dzięki czemu macica może swobodnie powiększać się, a kanał rodny staje się bardziej elastyczny.

Kortyzol jest odpowiedzialny za poziom energii młodej mamy oraz osłabienie układu immunologicznego dziecka, dzięki czemu płód nie jest odrzucany przez organizm kobiety.

Adrenalina jest szczególnie aktywna podczas porodu, wpływa na siłę skurczy i przebieg akcji porodowej.

Oksytocyna – powoduje skurcze macicy podczas porodu, wcześniej jest nieaktywna i ma niewielkie stężenie w organizmie. Prolaktyna czyli hormon macierzyństwa, zaczyna działać dopiero po porodzie. Wpływa na wytwarzanie pokarmu, hamuje owulację i popęd płciowy. Pozwala łagodniej znosić niedogodności związane z opieką nad niemowlęciem.

Infekcje – w ciąży szczególnie niebezpieczne są infekcje pochwy. Nieleczone mogą przedostać się do kanału szyjki macicy i spowodować infekcję wewnątrzmaciczną lub być przyczyną wystąpienia porodu przedwczesnego. Infekcji miejsc intymnych nie wolno bagatelizować. Należy uważnie się obserwować i z każdym niepokojącym objawem udać się do lekarza.

Kegla mięśnie – są to mięśnie dna miednicy, które współuczestniczą w podtrzymywaniu macicy i kontrolowaniu pęcherza, wpływają też na doznania seksualne. Warto je ćwiczyć szczególnie podczas ciąży aby łatwiej znieść poród, szybciej wrócić do formy, a w przyszłości uniknąć np. nietrzymania moczu. Ćwiczenia polegają na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu mięśni okolic pochwy i krocza.

Laktacja – to proces wydzielania mleka przez gruczoły mleczne, które pojawia się tuż po porodzie. Karmienie piersią zapewnia optymalny rozwój fizyczny i umysłowy, a także emocjonalny dziecka. Rozwija barierę immunologiczną chroniąc dziecko przed chorobami także w późniejszym wieku.

Matka z alergią. Kobieta, która ma alergię powinna szczególnie przygotować się do ciąży. Przyjmowanie leków antyalergicznych musi być skonsultowane z lekarzem alergologiem aby zmniejszyć ryzyko ich niekorzystnego wpływu na płód. W przypadku łagodnego przebiegu alergia nie stanowi zagrożenia dla ciąży i płodu. Problemem jest natomiast niekontrolowany przebieg astmy, który może prowadzić do niedotlenienia wewnątrzmacicznego płodu. Ważne jest aby wszelkie objawy alergii skonsultować z lekarzem.

Niedobór witamin – może prowadzić nawet do uszkodzenia płodu, dlatego konieczne jest uzupełnienie witamin oraz ustawienie odpowiedniej diety bogatej we wszystkie niezbędne substancje. Najlepszym wyjściem jest konsultacja z lekarzem prowadzącym ciążę, który doradzi najlepsze preparaty doustne.

Opuchnięte nogi. Opuchnięte i nabrzmiałe nogi w ciąży zdarzają się nader często. Jest o uciążliwa dolegliwość związana z zatrzymywaniem wody oraz zwiększającą się masą ciała, dlatego przeważnie nie oznacza nic złego. Do lekarza powinniśmy zgłosić się kiedy obrzęki narastają z dnia na dzień oraz towarzyszy im podwyższone ciśnienie tętnicze. Aby zmniejszyć występowanie opuchnięć należy unikać: długiego stania oraz siedzenia, butów na obcasach, gorących kąpieli. Polecamy: spacery, masowanie nóg, dietę bogatą w fosfor i potas, moczenie stóp w chłodnej wodzie oraz zimne okłady.

Problemy z oddychaniem (ucisk na przeponę). Powiększona macica w ostatnim trymestrze może zacząć uciskać na przeponę i płuca, przez co niektóre kobiety mają problemy z oddychaniem i bóle w okolicy żeber. Bóle mijają wraz ze zbliżającym się terminem porodu, kiedy dno macicy obniża się.

Rozstępy – są wynikiem rozciągania się skóry wraz ze wzrostem płodu. Włókna kolagenowe są dużo słabsze, bardziej kruche i mniej odporne na rozciąganie. Pod wpływem nacisku pękają tworząc różowe paski na brzuchu, biuście, udach i pośladkach. Aby im zapobiec należy: stosować dietę urozmaiconą i bogatą w składniki odżywcze, zwłaszcza w cynk (poprawia kondycję skóry) stosować kremy ujędrniające, robić delikatne peelingi oraz masować miejsca najbardziej narażone na rozstępy.

Siara – czyli gęsty żółty płyn, który zaczyna się pojawiać w piersiach około 20 tygodnia ciąży. Pełni rolę w wykształceniu przewodu pokarmowego dziecka. Po zakończeniu tego procesu zaczyna samoistnie wyciekać z piersi, czym nie należy się denerwować. Jest to naturalny proces przygotowujący piersi do karmienia.

Toksoplazmoza – to choroba odzwierzęca, którą człowiek może zarazić się: od chorego kota, jedząc nieumyte warzywa i owoce oraz surowe, niedogotowane lub niedopieczone mięso zwierząt rzeźnych. Wykrycie choroby następuję na podstawie badania na obecność przeciwciał. Leczenie pod kierunkiem lekarza ginekologa trwa aż do porodu. Aby uniknąć choroby należy: unikać kontaktu z kotami, jeść jedynie mięso gotowane, myć warzywa i owoce. Najpóźniej w pierwszym trymestrze trzeba wykonać odpowiednie badanie.

USG – jest to podstawa kontroli przebiegu ciąży. Dzięki USG możemy podejrzeć naszego malucha, poznać płeć i termin porodu oraz wykryć wiele nieprawidłowości w przebiegu ciąży i w porę zapobiec powikłaniom. W czasie ciąży niezbędne są 3 badania – w I trymestrze (11-13 tydzień ciąży), a następnie ok. 20 i 30 tygodnia ciąży. USG nie jest szkodliwe ale mimo to nie powinnyśmy wykonywać go nadmiernie. Choć bardzo chcemy zobaczyć naszego dzidziusia to zostawmy decyzję o wykonaniu USG lekarzowi.

X-promieniowanie Rentgena w ciąży – kobiety w ciąży powinny unikać badań RTG ponieważ mogą być przyczyną uszkodzenia płodu, szczególnie, gdy badanie wykonywane jest w pierwszych tygodniach trwania ciąży, czyli w czasie formowania się zarodka i wykształcania płodu. Kiedy wykonanie badania rentgenowskiego jest niezbędne, należy koniecznie poinformować lekarza o ciąży. Nowoczesna aparatura umożliwia wysyłanie niewielkich dawek promieni, dzięki czemu zmniejszy ryzyko złego wpływu na dziecko.

Waga w ciąży – przybieranie wagi podczas ciąży jest procesem jak najbardziej naturalnym. Wartość i szybkość przybierania na wadze zależy od indywidualnych uwarunkowań organizmu. Warto jednak pamiętać o kontroli ilości przybieranych kilogramów. Możesz skorzystać z internetowych kalkulatorów, a jeśli masz wątpliwości porozmawiaj o nich z lekarzem prowadzącym ciążę.

Znieczulenie u dentysty – w I trymestrze raczej powinno się unikać podawania wszelkich leków dodatkowych. Przy mało inwazyjnym leczeniu spróbujmy poradzić sobie same. Natomiast przy bardzo bolesnych zabiegach stres może negatywnie odbić się na rozwijającym się płodzie dlatego warto poprosić o znieczulenie.

Żylaki – występują u ok. 40 proc. ciężarnych kobiet, w wyniku utrudnionego przepływu krwi z nóg do serca, przez co zalega ona w naczyniach żylnych, powodując ich nadmierne rozciąganie. Zapobieganie żylakom polega na: kontroli wagi, unikania długiego stania i siedzenia, regularnym spacerowaniu, masowaniu nóg – zawsze w kierunku serca, unikania obcisłych rajstop i skarpet oraz wysokich temperatur, a także ograniczenie spożywania soli.
***
Tekst: dr n. med. Katarzyna Luterek współpracujący z Centrum Medycznym CMP, www.cmp.med.pl