Dbaj o siebie!

Ciąża to czas, kiedy w sposób szczególny powinnaś zadbać o swój organizm. Obserwuj go więc wnikliwie i nie lekceważ żadnych niepokojących objawów!

Gestoza
Gestoza, inaczej zatrucie ciążowe lub nadciśnienie tętnicze, dotyczy około 10% ciąż. Rozwój nadciśnienia może być spowodowany złym stanem odżywiania lub predyspozycjami genetycznymi. Ciężka postać nadciśnienia ciążowego może powodować bardzo poważne powikłania ogólnoustrojowe dla matki i dziecka: zahamowanie wzrostu płodu i niedotlenienie, przedwczesny poród. Dlatego istotne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie ryzyka wystąpienia nadciśnienia, wymagające nadzoru i leczenia. Typowe w okresie ciąży obrzęki powinny niepokoić jeżeli nie znikają po nocnym wypoczynku albo pojawiają się w nocy, lub dotyczą kończyn górnych, twarzy i brzucha.
Wartości ciśnienia tętniczego rzędu 140/90mmHg lub wyższe należy bezzwłocznie skonsultować z lekarzem prowadzącym! Ciężki stan przedrzucawkowy jest bezwzględnym wskazaniem do leczenia szpitalnego, które polega na kontroli wartości ciśnienia krwi, masy ciała, analizach laboratoryjnych poziomu traconego białka, morfologii krwi i innych badań biochemicznych, jak również monitorowaniu rozwoju i dobrostanu płodu. Zalecany jest wypoczynek z nogami uniesionymi ku górze, leżenie na lewym boku poprawiające przepływ krwi przez łożysko i tym samym wpływające na stan płodu.
W zależności od rozwoju schorzenia konieczne jest leczenie farmakologiczne, które stabilizuje ciśnienie i zapobiega jego nadmiernemu wzrostowi. Decyzję o ukończeniu ciąży podejmuje lekarz, który uwzględnia zaawansowanie choroby i, co istotne, dojrzałość płodu. Poważne powikłanie stanowi rzucawka, którą mogą zwiastować bóle i zawroty głowy, mroczki przed oczyma i zaburzenia widzenia, nudności, ból w nadbrzuszu, nagły i silny ból brzucha, gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Wystąpienie rzucawki jest wskazaniem do niezwłocznego ukończenia ciąży. Powikłania związane z nadciśnieniem tętniczym mogą wystąpić także we wczesnym połogu, dlatego w ciągu pierwszych dni po porodzie konieczny jest wzmożony nadzór kadry medycznej. Kobiety, które chorują na nadciśnienie tętnicze i planują ciążę powinny skonsultować się z lekarzem, aby ustalić terapię obniżającą ciśnienie. Po porodzie kobiety z nadciśnieniem przewlekłym wymagają kontynuacji leczenia przez lekarza internistę lub lekarza rodzinnego.

Zwróć szczególną uwagę na ciśnienie jeśli:
– masz poniżej 20 lub powyżej 40 lat, jesteś pierwszy raz w ciąży,
– cierpisz na choroby nerek, masz cukrzycę,
– w poprzednich ciążach miałaś problemy z nadciśnieniem,
– masz problemy z otyłością, palisz papierosy,
– w Twojej rodzinie występuje problem nadciśnienia tętniczego.

Cholestaza
Wewnątrzwątrobowa cholestaza występuje niemal wyłącznie w ciąży, dotyczy ok. 4% ciężarnych. Najczęściej pojawia się pod koniec II lub w III trymestrze. Charakteryzuje się świądem skóry, pojawiającym się początkowo na kończynach, kolejno obejmującym tułów a niekiedy całe ciało. Narastanie świądu zwiększa się wraz z rozwojem ciąży, jednak najczęściej ustępuje kilka godzin lub dni po porodzie. W przeciwnym wypadku konieczne jest leczenie farmakologiczne i stosowanie diety wątrobowej. Cholestaza często jest niegroźna dla matki, wiąże się jednak z ryzykiem dla płodu. Im bardziej zaawansowana ciąża tym większe zagrożenie, ponieważ wzrasta ryzyko przedwczesnej czynności skurczowej oraz porodu, wystąpienia zielonych wód płodowych, co może świadczyć o epizodach niedotlenienia i zaburzeń czynności serca płodu w czasie porodu. Mając objawy świądu należy wykonać badania biochemiczne: ALAT, ASPAT, poziom bilirubiny i jako uzupełniające, mogące świadczyć o uszkodzeniu wątroby, badania: na stężenie kwasów żółciowych w surowicy, aktywność fosfatazy alkalicznej (ALP) i gamma-glutamylotranspeptydazy (GGTP).
W niektórych przypadkach wdrażane jest leczenie farmakologiczne pod ścisłym nadzorem lekarza, mające na celu ochronę komórek wątrobowych czy obniżenie stężenia kwasów żółciowych. Ciąża, której towarzyszy cholestaza ciężarnych traktowana jest jako ciąża wysokiego ryzyka. Decyzja o ukończeniu ciąży należy zawsze do lekarza i zależy od stopnia ciężkości choroby. Ciągły monitoring i ocena stanu płodu z reguły wiąże się z wcześniejszą hospitalizacją ciężarnej.
Aby ograniczyć nieprzyjemne objawy cholestazy stosuj dietę oszczędzającą wątrobę oraz unikaj pokarmów zawierających dużą ilość tłuszczów.
Przebyta cholestaza stanowi przeciwwskazanie do stosowania hormonalnych doustnych środków antykoncepcyjnych, dlatego należy o tym fakcie poinformować swojego lekarza ginekologa.

PROM
Przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego
To samoistne rozerwanie błon płodowych w dowolnym momencie trwania ciąży, powikłanie to może pojawić się także w wyniku przedwczesnej czynności skurczowej macicy.
Jednak najpoważniejszym czynnikiem wywołującym PROM i poród przedwczesny są infekcje wewnątrzmaciczne, które stanowią zagrożenie dla matki i dziecka w postaci powikłań związanych z nabytymi infekcjami i zaburzeniem oddychania. W ciężkich przypadkach może być powodem uszkodzenia OUN u płodu i noworodka i wystąpienia porażenia mózgowego. Istotne są więc regularne wizyty u ginekologa, przeprowadzanie zalecanych badań laboratoryjnych i, w razie konieczności, przyjmowanie zaordynowanych leków. Głównym objawem jest sączenie wód płodowych. Niekiedy dla kobiety rozpoznanie odpływania płynu owodniowego stanowi problem, ponieważ ciąża „sprzyja” częstemu oddawaniu moczu, a pod koniec ciąży występują problemy z jego utrzymaniem. Dlatego, jeżeli ciężarna odczuwa ciągłą wilgoć, zaobserwuje mokre majtki, powinna skontaktować się ze swoim lekarzem albo udać się do szpitala. W przypadku PROM zawsze istnieje konieczność hospitalizacji i ścisłej obserwacji. W zależności od zaawansowania ciąży wyczekuje się na samoistne rozpoczęcie czynności porodowej, za pomocą KTG nadzoruje się stan płodu, analizując wyniki badań krwi kontroluje się kliniczne objawy infekcji, monitorowane jest ewentualne zakażenie matki lub dziecka. Profilaktycznie wdrażana jest antybiotykoterapia. W przypadku zagrożenia porodem przedwczesnym dodatkowo obowiązuje reżim łóżkowy. Obok antybiotyków matka otrzymuje leki, które indukują dojrzewanie płuc płodu. Jeśli jednak występuje poważne zagrożenie dla życia matki lub dziecka ciąża rozwiązywana jest od razu.

Podstawowe czynniki ryzyka PROM:
– infekcje u matki, takie jak odmiedniczkowe zapalenie nerek,
– nieprawidłowa flora bakteryjna pochwy,
– mechaniczne uszkodzenie błon płodowych,
– niewydolność szyjki macicy,
– ciąża mnoga,
– wady płodu,
– palenie papierosów,
– niedożywienie i niedobór witamin.

Cukrzyca w ciąży
Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się hiperglikemią, czyli zwiększonym stężeniem glukozy we krwi spowodowanym nieprawidłowym wydzielaniem lub działaniem insuliny. Przyczyną cukrzycy może być zła dieta, mała aktywność fizyczna, obciążenie genetyczne i tzw. cukrzyca ciężarnych. Cukrzyca wykryta w ciąży może być cukrzycą ciążową lub nie wykrytą wcześniej cukrzycą występującą u matki jeszcze przed zajściem w ciążę. Bardzo ważne jest dobre zdiagnozowanie typu cukrzycy. U wszystkich ciężarnych pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży wykonuje się przesiewowy test tzw. doustne obciążenia glukozą, polegający na wypiciu 50g glukozy w celu potwierdzenia lub wykluczenia cukrzycy ciążowej. Ciąża u kobiety chorującej na cukrzycę jest ciążą podwyższonego ryzyka, dlatego niezbędny jest nadzór położniczo-diabetologiczny. Zapewnienie stałego poziomu glukozy we krwi warunkuje donoszenie ciąży i urodzenie zdrowego dziecka.
Wystąpieniu cukrzycy ciążowej sprzyja wielorództwo, ciąża powyżej 35 roku życia, urodzenie poprzedniego dziecka o wadze powyżej 4 kg, nadwaga, występowanie cukrzycy w rodzinie.
Cukrzyca ciążowa wcześnie rozpoznana i leczona pozwala uniknąć wielu groźnych powikłań, które mogą dotyczyć matki i dziecka.
Leczenie cukrzycy ciążowej z reguły opiera się na komponowaniu specjalnej diety, obliczaniu wymienników węglowodanowych, które zależą od masy ciała, wzrostu, aktywności fizycznej i okresu ciąży.
Staraj się jeść częściej, ale w niewielkich porcjach. Dbaj by w Twojej diecie nie zabrakło nabiału, ryb, mięsa i warzyw, razowego pieczywa, kaszy gryczanej i jaglanej. Ogranicz spożywanie cukrów i węglowodanów prostych zawartych w białej mące i jasnym pieczywie.
Zalecane jest także prowadzenie oszczędzającego trybu życia i systematyczne kontrolowanie poziomu cukru we krwi. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie leczenia insuliną w postaci iniekcji, wówczas istotne jest przestrzeganie godzin, ustalonych dawek i techniki wykonywania wstrzyknięć. U większości kobiet cukrzyca ciążowa ustępuje po porodzie, niemniej jednak pojawienie się choroby w ciąży należy traktować jako ostrzeżenie. W kolejnej ciąży istnieje poważne ryzyko ponownego wystąpienia choroby, jak i rozwinięcia się cukrzycy typu II po 10-20 latach od urodzenia dziecka. Cukrzyca ciężarnych nie jest bezwzględnym wskazaniem do ukończenia ciąży cięciem cesarskim i jeżeli to możliwe preferuje się poród drogami natury. Cukrzyca sprzyja jednak nadmiernemu wzrostowi masy ciała dziecka, które może osiągnąć wagę urodzeniową nawet 5 kg! Jest to tzw. makrosomia płodu, kiedy poród naturalny jest niemożliwy. Z reguły wyrównana cukrzyca i dobry stan dziecka pozwala prowadzić ciążę do momentu samoistnego rozpoczęcia czynności porodowej. Nie zaleca się jednak przedłużania czasu trwania ciąży powyżej 40 tygodni.

Najczęstsze objawy cukrzycy ciążowej:
– podwyższony cukier we krwi i moczu,
– wzmożone pragnienie,
– częste oddawanie moczu,
– utrata masy ciała,
– ciągłe zmęczenie,
– świąd skóry we wczesnym okresie ciąży.

Anemia
Niedokrwistość u kobiet ciężarnych
Niedokrwistość, inaczej anemia, to stan organizmu, w którym zmniejszone jest stężenie hemoglobiny, hematokrytu lub liczby erytrocytów we krwi. Ocenia się, że niedokrwistość występuje u około 15 % ciężarnych, przy czym w ponad 95 % jest to niedokrwistość z niedoboru żelaza.
Niedokrwistość patologiczna występująca w ciąży jest najczęściej wywołana wzrostem zapotrzebowania organizmu na żelazo oraz zaburzeniami jego wchłaniania. Zapotrzebowanie dzienne człowieka na żelazo wynosi ok. 3mg, natomiast w III trymestrze ciąży wzrasta do ok.15 mg, z czego absorbowane jest jedynie 5-30 %. Wzrost zapotrzebowania zużywany jest na potrzeby płodu, budowę łożyska, na powiększający się mięsień macicy oraz zwiększoną produkcję krwinek ciężarnej. Anemia częściej zdarza się u kobiet, u których tkankowe zapasy żelaza były naruszone już przed ciążą, na przykład z powodu długotrwałych obfitych miesiączek, nieprawidłowego odżywiania. Inną przyczyną niedokrwistości są zaburzenia wchłaniania żelaza przy przewlekłych wymiotach, braku łaknienia lub niedokwaśności soku żołądkowego. Niedobory żelaza mogą pojawiać się również przy przewlekłych stanach zapalnych, podczas których dochodzi do względnego niedoboru np. w przebiegu odmiedniczkowego zapalenia nerek. Niedokrwistości sprzyja również, większe niż zwykle, zapotrzebowanie na żelazo u kobiet w ciąży mnogiej oraz częste ciąże w krótkich odstępach czasu, kiedy organizmowi brakuje czasu na odbudowanie rezerw tkankowych żelaza. Pierwsze objawy niedokrwistości to: ogólne osłabienie, senność, bóle i zawroty głowy, łatwe męczenie się przy niewielkim wysiłku, skurcze mięśni nóg, kołatanie serca.
U kobiet od trzeciego, a nawet już od drugiego trymestru ciąży często zaleca się profilaktyczne przyjmowanie preparatów wielowitaminowych opracowanych specjalnie z myślą o kobietach ciężarnych, które są wzbogacone w żelazo. W leczeniu niedokrwistości oprócz bogatej w żelazo diety stosuje się doustne preparaty żelaza, czasem kwasu foliowego, a dla poprawy wchłaniania zaleca się równoczesne zażywanie witaminy C. Wchłanianie żelaza poprawia obecność białka, natomiast dieta bogata w fosfor, kwas fitynowy (obecny w zbożach) i szczawiany utrudniają wchłanianie żelaza.
Preparaty żelaza powinny być przyjmowane rano na czczo lub wieczorem, przed snem. Podawane szczególnie w większych dawkach mogą wywoływać objawy uboczne w postaci nudności, wymiotów i uporczywych zaparć.
Anemii w ciąży można jednak zapobiegać dbając o odpowiednio zbilansowaną dietę bogatą w żelazo: chude mięso (wołowina, cielęcina), wątroba, tuńczyk, jaja, mleko i sery, a także produkty roślinne bogate w ten pierwiastek: morele, rodzynki, jabłka, orzechy, fasola, kapusta, brukselka, szpinak, zarodki pszenicy, soi, pieczywo z pełnego ziarna i płatki zbożowe.
Przyjmując preparaty żelaza nie należy równocześnie pić kawy, herbaty, mleka, ani spożywać jaj, gdyż związki w nich zawarte uniemożliwiają jego wchłanianie. Natomiast równoczesne przyjmowanie produktów bogatych w witaminę C zwiększa przyswajanie żelaza.
***
Tekst: Danuta Szczerba, położna, licencjat położnictwa. Szkoła Rodzenia „DANA” Ostrów Wielkopolski, www.szkoladana.pl