Problem nadwagi i otyłości jest zjawiskiem coraz częściej występującym w Polsce. Wśród dzieci w wieku przedszkolnym nadwaga występuje u 7-11% dziewcząt i u 8-16% chłopców, natomiast otyłość u 3,5-5% dziewcząt i u 4-5%.chłopców. Niepokojący jest fakt, że wartości te wzrastają.

ROZPOZNANIE
Główną rolę w diagnozowaniu nadwagi bądź otyłości odgrywają badania antropometryczne oraz badania ogólnolekarskie i biochemiczne. Nadwagę i otyłość możemy definiować korzystając z siatek centylowych. Nadwagę definiuję się w sytuacji, gdy wartość wskaźnika względnej masy ciała BMI dziecka znajduje się pomiędzy 85 a 95 centylem a otyłość, gdy wartość BMI jest wyższa niż 95 centyl. W diagnostyce otyłości bardzo ważną rolę odgrywa określenie masy oraz lokalizacji tkanki tłuszczowej w organizmie. Metodami diagnostycznymi stosowanymi w tym celu są metody obrazowe (np. tomografia komputerowa) oraz badanie BIA – analiza impedancji elektrycznej. Szczegółową analizę składu ciała metodą bioimpedancji elektrycznej oceniającą nie tylko zawartość tkanki tłuszczowej, ale także zawartość innych parametrów (beztłuszczowa masa ciała, tk. mięśniowa, zawartość wody i in.) można wykonać w niektórych szpitalach, instytutach, specjalistycznych poradniach dietetycznych.

PHOTOGENICA

ZMIANA NAWYKÓW
Jeśli dziecko ma nieprawidłowe wskaźniki masy ciała nie oznacza to, że jest skazane do końca życia na nadwagę lub otyłość, ale jest sygnałem dla rodziny do wdrożenia leczenia. Zagrożeniem dla zdrowia dzieci jest traktowanie nadmiernej masy ciała jako sytuacji przejściowej. Leczenie otyłości u dzieci opiera się przede wszystkim na zmianie nawyków żywieniowych i wdrożeniu aktywności fizycznej. Jak więc pozbyć się dodatkowych kilogramów? Przede wszystkim należy ograniczyć spożycie cukru przez dziecko, (szczególnie pochodzącego ze słodyczy i soków). Ograniczyć należy również produkty o wysokiej zawartości tłuszczu oraz wprowadzić do diety więcej warzyw. Istotna jest regularność w spożywaniu posiłków oraz odpowiednia podaż płynów. W postępowaniu żywieniowym u dzieci do lat 7 nie stosuje się diety ubogo energetycznej. Ograniczenie energii powoduje utratę beztłuszczowej masy ciała, wpływa hamująco na wydatkowanie energii. Dlatego też leczenie żywieniowe opiera się głównie na jakościowej zmianie diety.

JAK LECZYĆ?
Leczenie otyłości u dziecka to przede wszystkim leczenie dietetyczne, dlatego niezbędna jest wizyta u specjalisty. Według badań, najlepsze wyniki u dzieci otrzymuje się dzięki terapii behawioralnej w rodzinie. Dzieci podczas leczenia dietetycznego potrzebują wsparcia bliskich osób. Leczenie żywieniowe dziecka przynosi lepsze rezultaty, jeśli włączy się do tego cała rodzina. Terapia powinna być prowadzona przez dietetyka klinicznego, lekarza pediatrę, rehabilitanta, a także psychologa. Dieta powinna być ustalana indywidualnie. Zaleca się, aby rodzice prowadzili dzienniczek żywieniowy, w którym będą zapisywane pory posiłków i ich skład. Może to pomóc w lepszej kontroli ilości spożywanego pożywienia.

RUCH TO ZDROWIE
Aktywność fizyczna jest ważnym elementem skutecznego leczenia otyłości prostej u dzieci. Często przyczyną powstawania nadwagi i otyłości jest właśnie siedzący tryb życia. Wdrożenie aktywności fizycznej zwiększa metabolizm, zmniejsza poziom cholesterolu i obniża ciśnienie. Dzięki zwiększeniu aktywności możemy osiągnąć ujemny bilans energetyczny. Warto jednak pamiętać, by aktywność nie była obowiązkiem a przyjemnością, dlatego należy dobierać formy ruchu indywidualnie dla każdego dziecka, konsultując się przy tym z lekarzem, czy dany rodzaj ruchu jest wskazany.

SKUTKI
Nadwaga w okresie dzieciństwa predysponuje do wystąpienia wielu chorób w życiu dorosłym (cukrzycy typu 2, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego jak również choroby niedokrwiennej serca i niektórych nowotworów). Otyłe dziecko ma średnio 3-krotnie zwiększone ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego w porównaniu z rówieśnikami z należytą masą ciała. Otyłość przyczynia się również do rozwoju chorób układu oddechowego, dróg żółciowych, wątroby a także układu kostnego. Nadmiar masy ciała może również doprowadzić do wad postawy, płaskostopia czy koślawości kolan. Do następstw otyłości należą także zaburzenia pulmonologiczne takie jak bezdech w czasie snu, ograniczona tolerancja wysiłku, astma oskrzelowa, która ma lżejszy przebieg u dzieci szczuplejszych. Otyłość, oprócz wyżej wymienionych skutków zdrowotnych, może prowadzić do problemów o podłożu psychologicznym. Dzieci z nadmierną masą ciała są często dyskryminowane przez swoich rówieśników. Może to doprowadzić do rozwoju depresji czy w życiu późniejszym do zaburzeń odżywiania, takich jak bulimia czy jadłowstręt psychiczny.

Warto wiedzieć
• Soki są źródłem cennych witamin, ale i cukru, o czym rodzice często zapominają.
• Badanie Nurse’s Health Study wykazało, że czas spędzony przed telewizorem (powyżej 2 h dziennie) zwiększa ryzyko rozwoju otyłości o 23%.
• Krótki czas snu może wpływać na rozwój otyłość u dzieci. Wiąże się to ze wzrostem stężenia hormonów (greliny i leptyny), co prowadzi do zwiększenia łaknienia, a dalej do przyrostu masy ciała.
• Jak zachęcić dziecko do aktywności fizycznej? Jedynym i najskuteczniejszym sposobem jest dawanie dobrego przykładu! Nie dziw się, jeśli twoje dziecko nie będzie chciało jeździć na rowerze czy grać w piłkę jeśli widzi, że jego rodzice większość wolnego czasu spędzają biernie przed telewizorem. Wspólne spacery, zabawy czy wycieczka rowerowa to nie tylko zdrowy ruch, ale budowanie więzi między rodzicami a dzieckiem. Aktywność fizyczna powinna być dla dziecka i rodziny rozrywką a nie obowiązkiem!

Odpowiednia dieta: Dieta dla dziecka z otyłością powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Należy zwrócić uwagę na rodzaj wybieranego pożywienia.
Produkty zalecane:
– chude mięso i wędliny
– chude mleko i produkty mleczne
– tłuszcze pochodzenia roślinnego
– pieczywo pełnoziarniste
– grube kasze
– warzywa
– owoce
– woda i soki naturalne

Produkty zakazane:
– smażone i tłuste mięsa i wędliny
– tłuste sery i produkty mleczne
– tłuszcze pochodzenia zwierzęcego
– białe pieczywo
– żywność wysoko przetworzona
– Fast food
– słodycze
– soki i napoje gazowane
***
Tekst: Ewa Lipka-Kozanka, Dietetyk kliniczny, Instytut Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej SANVITA, www.instytutsanvita.pl