Narodziny dziecka są momentem, w którym zmienia ono swoje pierwotne środowisko życia wodnego na lądowe. Skóra noworodka, która w życiu łonowym pokryta była mazią płodową – najlepszym z kremów impregnujących, po porodzie zostaje bezbronna i musi zmierzyć się ze światem zewnętrznym, w którym utrzymanie prawidłowej wilgotności, napięcia i kwasowości skóry wymaga starannych i regularnych zabiegów pielęgnacyjnych.

Największe wyzwanie
Czynnością, podczas której pielęgnujemy każdy zakamarek skóry dziecka jest kąpiel. Jest to jedna z najprzyjemniejszych czynności pielęgnacyjnych. Wzbudza szczególne emocje u rodziców. Przyglądają się oni wtedy swojemu maluszkowi bardzo dokładnie, z uwagą wychwytując wszelkie zmiany, które zachodzą na jego skórze i w zachowaniu – poznają co lubi, a co go rozdrażnia. Nie każdy noworodek jest jednak spokojny i zrelaksowany podczas kąpieli. Wiele dzieci się jej po prostu boi. Jeżeli dziecko płacze podczas kąpieli, a nawet czasem się zanosi, należy wówczas odstąpić od tego codziennego rytuału higienicznego. W pierwszym miesiącu życia dziecka, który nazywany jest okresem adaptacyjnym, nie trzeba noworodka kąpać codziennie, wystarczy jeżeli będziemy to robić co 2-3 dni. Zamiast kąpać malucha codziennie, można go w zamian przemywać chusteczkami pielęgnacyjnymi, które dobrze jest ogrzać trochę w swoich dłoniach.

Rady na udaną kąpiel

• Dziecko podczas kąpieli nie powinno być głodne. Najpierw nakarmcie dziecko, a następnie bez pośpiechu szykujcie kąpiel – optymalny czas od spożycia posiłku do kąpieli noworodka wynosi 30-60 minut. Nie rozpoczynamy kąpieli w momencie, kiedy dziecko przebudzi się, np. z popołudniowej drzemki i jest głodne lub się jeszcze dobrze nie rozbudziło.
• Kąpiel nie musi mieć miejsca wieczorem. Niektóre dzieci lubią poranne pluskanie.
• Dobrze jest na początku kąpać dziecko przy pomocy drugiej osoby. Jedna osoba rozbiera dziecko, a druga nalewa wodę do wanienki i sprawdza jej temperaturę.
• Najlepiej nie stosować do kąpieli gąbki, na której leży dziecko. Wystarczy, że położymy na dnie wanienki pieluszkę tetrową lub ręcznik, które również zapewnią miękkie podłoże dla noworodka (gąbka pochłania bardzo dużą ilość wody, a poza tym stanowi siedlisko złuszczonego naskórka dziecka, resztek mydła i osadu).
• Pomieszczenie, w którym kąpiemy dzidziusia, powinno być zamknięte a panująca w nim temperatura powinna oscylować pomiędzy 21–24°C.
• Przed włożeniem dziecka do czystej wody w wanience, dobrze jest przemyć jego pośladki, narządy płciowe, fałdki skórne i pachwiny.
• Optymalna temperatura wody powinna wynosić 36–38°C.
• Pierwsze kąpiele w wodzie nie powinny trwać dłużej niż 5-8 minut. Można podczas kąpieli nakryć dziecko od klatki piersiowej w dół pieluszką tetrową, polewając ją cały czas ciepłą wodą.
• Przed przystąpieniem do kąpieli wszystkie niezbędne rzeczy do pielęgnacji i ubioru dziecka powinny być już przygotowane pod ręką: wanienka, ciepła woda o temperaturze od 38–36°C i przewijak lub stolik, a na nim podkład i ręcznik kąpielowy, przybory toaletowe, ubranka i pieluszka.
• Obecnie dopuszcza się podczas kąpieli lekkie zamoczenie kikuta pępowiny.
• Do pierwszych kąpieli noworodka w domu zamiast mydeł w kostce warto używać płynów do mycia ciała. Te produkty są poręczniejsze. Jeżeli u noworodka pojawią się problemy skórne, takie jak: zaczerwienienie, wyprysk, wysypka, potówki, nadmierne łuszczenie się skóry, wówczas stosujemy specjalne preparaty, tzw. emolienty – wówczas zbędne jest stosowanie oliwki po kąpieli. Emolienty nawilżają i natłuszczają skórę dziecka oraz zmiękczają wodę.
• Ilość wody w wanience powinna płytko zakryć klatkę piersiową i brzuszek dziecka, aby się nie wyziębiło.

Zabiegi pielęgnacyjne po kąpieli

• Po kąpieli nie wycieramy skóry dziecka poprzez mocne pocieranie. Stosujemy lekki dotyk przez ręcznik i kiedy skóra jest jeszcze lekko wilgotna – nakładamy oliwkę lub balsam. Następnie zakładamy dziecku kaftanik.
• Myjąc krocze u dziewczynek delikatnie rozchylamy wargi sromowe większe i płatkiem kosmetycznym zwilżonym wodą przegotowaną z miseczki przemywamy krocze w kierunku od góry do okolicy odbytu. U chłopców wykonujemy toaletę pod jądrami, delikatnie myjemy płatkiem kosmetycznym okolice cewki moczowej, pamiętając o lekkim i delikatnym zsunięciu napletka. Uwaga! Nie próbujemy ściągać napletka u chłopców. Każde prawidłowo zbudowane męskie prącie w okresie noworodkowym i niemowlęcym cechuje się fizjologiczną stulejką, czyli niemożliwością ściągnięcia napletka poza jego żołądź.
• Okolice pośladków, pachwin i spojenia łonowego najlepiej smarować kremem natłuszczającym lub innym kremem zabezpieczającym skórę przed odparzeniami, omijając okolicę szczytu prącia u chłopców.
• Na samym końcu wykonujemy toaletę buzi z uwzględnieniem higieny jamy ustnej. Przemywamy je za pomocą wody przegotowanej i płatków kosmetycznych.
• Twarz dziecka smarujemy kremem natłuszczającym.
• Czeszemy skórę głowy, ale nie oliwkujemy włosów dziecka. Czesać włoski można w różnych kierunkach, pobudza to ukrwienie skóry głowy i zapobiega sklejaniu się włosów.
• Po kąpieli, jeżeli jest to okres jesienno-zimowy, możemy dziecku założyć na 10-15 minut czapeczkę, aby nie doszło do utraty ciepła.
• Jeżeli jest potrzeba i dziecko jest spokojne, obcinamy mu paznokcie u rąk. Czynność tą wykonujemy co 4-5 dni, pamiętając aby używać do tego celu specjalnie wyprofilowanych nożyczek dla noworodków i niemowląt. U stóp nie obcinamy dziecku paznokci do 6 miesiąca życia, a nawet dłużej. Uwaga: zanim założymy dziecku rękawiczki-„niedrapki” to pamiętajmy, że noworodek poznaje otaczający go świat poprzez zmysł dotyku – dotykając swojej buzi rączkami dziecko poznaje swoje granice szukając odpowiedzi na pytanie „Gdzie zaczynam się JA, a gdzie zaczyna się reszta świata?”.

***
Tekst: Joanna Wachowska, Położna środowiskowo–rodzinna. Szkoła Rodzenia „Klub Świadomego Rodzica” przy NZOZ „Medis+” w Piekarach Śląskich, www.medisplus.pl