Dziecko, które ukończyło 1. rok życia, choć wykazuje duże zainteresowanie tym, co jedzą starsi członkowie rodziny, nadal nie jest gotowe na potrawy z „dorosłego” stołu. Dlaczego? Roczniak wciąż ma specjalne potrzeby żywieniowe i potrzebuje nawet do 6 razy więcej niektórych witamin i składników mineralnych niż osoba dorosła (w przeliczeniu na kilogram masy ciała)[1]. To dlatego komponowanie prawidłowej diety – wspierającej rozwój młodego organizmu – to nie lada wyzwanie dla rodziców. W jaki sposób układać codzienny jadłospis malucha? Poznaj 3 najważniejsze fakty!
Fakt nr 1: dziecko to nie mały dorosły
Po ukończeniu 1. roku życia dziecko coraz więcej potrafi i często zaskakuje rodziców swoją ciekawością i energią. Chętnie poznaje też nowe smaki i świetnie potrafi zakomunikować, co lubi, a czego nie chce zjadać. W okresie 1000 pierwszych dni życia dziecka (liczonym do ok. 3. roku życia) trwa intensywny rozwój jego młodego organizmu. Właśnie dlatego dieta roczniaka nadal powinna się różnić od jadłospisu dorosłych – być odpowiednio zróżnicowana oraz bogata w niezbędne składniki odżywcze.
Chociaż maluch często wykazuje duże zainteresowanie potrawami spożywanymi przez dorosłych, to jego wciąż delikatny i wrażliwy organizm nie jest na nie gotowy. To czas, kiedy intensywnie dojrzewa m.in. układ pokarmowy. Roczne dziecko potrzebuje bowiem nawet do 6 razy więcej niektórych witamin i składników mineralnych niż osoba dorosła[2]. Młody organizm wszystkie niezbędne substancje odżywcze czerpie właśnie m.in. z odpowiednio skomponowanych posiłków. Od tego, co i w jakiej ilości maluch będzie jadł, w dużej mierze zależy jego harmonijny rozwój.
Dania spożywane przez dorosłych są nie tylko inaczej zbilansowane, ale także często przygotowywane w sposób nieodpowiedni dla małego dziecka – smażone, ciężkostrawne i mocno przyprawione. Okazuje się, że aż 83% dzieci po 1. roku życia otrzymuje posiłki dosalane, niewskazane na tym etapie rozwoju. To samo tyczy się posiłków dosładzanych – aż 75% dzieci, które ukończyły 12 miesięcy, spożywa nadmierne ilości cukru[3]. Posiłki mamy i taty mogą więc nie zaspokoić odmiennych potrzeb młodego organizmu.
Menu rocznego dziecka powinno być urozmaicone, ale musi być przy tym także bezpieczne i dopasowane do etapu rozwoju młodego organizmu. Przysłowiowy kotlet „schabowy” smażony w głębokim tłuszczu i panierce – choć może wzbudzić entuzjazm malucha – nie dostarczy mu niezbędnych składników odżywczych, natomiast sporo tych, których warto unikać.
Jak zatem sprostać wyzwaniu i prawidłowo komponować dziecięce posiłki? Ułatwieniem w układaniu codziennego jadłospisu dla małego dziecka może być przygotowany przez ekspertów z Instytutu Matki i Dziecka modelowy talerz żywieniowy. Przedstawia on udział poszczególnych produktów w codziennej diecie w określonych ilościach i proporcjach.
Zgodnie z tymi wskazówkami dziecko po 1. roku życia każdego dnia powinno otrzymywać 5 porcji produktów zbożowych, 5 porcji warzyw, 4 porcje owoców, od 1 do 2 porcji mięsa, drobiu, ryb, jajek, 3 porcje mleka i produktów mlecznych oraz od 1 do 2 porcji tłuszczów. Codziennie maluch powinien spożywać około 4-5 posiłków, np. w podziale na: śniadanie, drugie śniadanie, obiad, podwieczorek i kolację[4]. U dzieci w wieku 1-3 lat zapotrzebowanie na płyny wynosi ok. 1300 ml na dobę. Głównym źródłem wody dla organizmu dziecka powinno być mleko i dobrej jakości woda[5].
Fakt nr 2: prawidłowo skomponowana dieta wspiera rozwój układu odpornościowego
Po 1. urodzinach dziecko intensywnie rośnie – zmienia się jego wzrost, masa ciała oraz kształtuje się układ odpornościowy, który swoją dojrzałość osiągnie dopiero nawet około 12. roku życia.
Dla prawidłowego rozwoju układu odpornościowego również kluczowa jest odpowiednio zbilansowana dieta. Dlaczego? Ponieważ aż około 80% wszystkich komórek odpornościowych jest związanych z przewodem pokarmowym. To właśnie w jelitach odbywa się najsilniejsza ekspozycja dojrzewającego układu odpornościowego na otaczające mikroorganizmy. Aby wspierać jego rozwój w pierwszych latach życia, ważne jest, żeby wraz ze zbilansowaną, wartościową i różnorodną dietą dostarczyć młodemu organizmowi wszystkie składniki odżywcze, których potrzebuje, w odpowiednich ilościach i proporcjach. Codzienne posiłki (3 podstawowe i 1-2 uzupełniające) powinny dostarczać odpowiedni ilość energii, a także podstawowe składniki – białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy oraz składniki mineralne w odpowiednich proporcjach.
Fakt nr 3: mleko wciąż jest kluczowym składnikiem w diecie rocznego dziecka
W codziennym jadłospisie rocznego dziecka musi znaleźć się miejsce na 2 porcje mleka i porcję przetworów mlecznych, które są głównym źródłem wapnia. Mogą to być kefiry, jogurty naturalne i sery[6].
Eksperci ze Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zalecają kontynuowanie karmienia piersią dziecka po 1. roku życia – pokarm mamy powinien być jedną z trzech codziennych porcji mleka i przetworów mlecznych w diecie malucha nawet do jego 2. roku życia lub dłużej – tak długo, jak będzie chciała tego i mama, i dziecko. Jeśli kontynuowanie karmienia piersią nie jest możliwe, warto sięgnąć po dopasowaną do potrzeb rocznego dziecka odżywczą formułę na bazie mleka, wzbogaconą w witaminy i składniki mineralne, która pomoże zaspokoić duże potrzeby młodego organizmu. To ważne, ponieważ jak wynika z badań, rodzice zbyt wcześnie wprowadzają do diety swoich dzieci m.in. napoje roślinne i mleko krowie, które nie powinny być traktowane jako zamienniki mleka kobiecego czy odżywczej formuły[7].
Przykładem takiego produktu jest Bebilon 3 Advanced Pronutra. To bogactwo składników dla prawidłowego rozwoju oraz wsparcia układu odpornościowego[8] dziecka po 1.roku życia. Już 2 kubki po 200 ml Bebilon 3 Advance Pronutra dziennie jako część zróżnicowanej diety pomogą zapewnić dziecku odpowiednią ilość spożywanych witamin, składników mineralnych oraz kwasu tłuszczowego ALA z grupy omega 3.
[8] Bebilon Advance Pronutra 3 zawiera witaminy A, C i D dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego oraz jod i żelazo dla prawidłowego rozwoju poznawczego.
Przykładowy jadłospis na cały dzień dla dzieci w przedziale wiekowym 13-24 miesięcy:
Śniadanie
Kanapki z niesłodzonym dżemem i kubkiem odżywczej formuły na bazie mleka
- odżywcza formuła na bazie mleka Bebilon 3 Advance Pronutra (220 ml) – przygotowana zgodnie z opisem na opakowaniu.
- kanapki na pieczywie pełnoziarnistym (np. żytnim) z niesłodzonym dżemem (około 5 gramów dżemu na kromkę pieczywa, czyli mała łyżeczka)
Drugie śniadanie
Mix owocowy z jogurtem naturalnym
- banan (30 g)
- dojrzała miękka gruszka (30 g)
- jabłko (30 g)
- jogurt naturalny (25 g – 1 łyżka)
Obiad
Makaron z mięsem drobiowym i warzywami, woda
- makaron razowy rurki (do 30-40 g – 2 łyżki po ugotowaniu)
- drobno pokrojone mięso z piersi z kurczaka (25 g)
- cukinia, marchew, groszek (20 g)
- przecier pomidorowy (10 g – łyżka)
- olej lniany (5 g – łyżeczka)
- woda (220 ml – niepełna szklanka)
Podwieczorek
Pieczone frytki z marchewki
frytki z marchewki (30-40 g po upieczeniu)
zioła prowansalskie (5g – łyżeczka)
oliwa z oliwek (5 g – łyżeczka)
Kolacja
Kaszka wielozbożowa z brzoskwinią
- odżywcza formuła na bazie mleka Bebilon 3 Advance Pronutra (220 ml – niepełna szklanka)
- BoboVita Bio kaszka bezmleczna wielozbożowa po 6. miesiącu (25 g – 3 łyżki)
- Brzoskwinia rozdrobniona, rodzynki (15 g – łyżka)
Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt oraz jest rekomendowane dla małych dzieci wraz z urozmaiconą dietą. Mleko matki zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.
[1] Zgodnie z: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie pod red. M. Jarosz i in. NIZP-PZH, 2020.
[2] Tamże.
[3] Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Weker H., Socha P., wsp., Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2017.
[4] Weker H. i wsp. Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2020.
[5] Weker H. I in. Stanowisko Komitetu Nauki o Żywieniu Człowieka Polskiej Akademii Nauk w sprawie zasad żywienia dzieci w wieku 1-3 lat. Standardy Medyczne/Pediatria, 2022; 19:1-18.
[6] Weker H. i wsp. Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2020.
[7] Badanie przeprowadzone przez zespół lekarzy z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz ekspertów programu „1000 pierwszych dni dla zdrowia” zainicjowanego przez Fundację Nutricia, 2021
[8] Bebilon Advance Pronutra 3 zawiera witaminy A, C i D dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego oraz jod i żelazo dla prawidłowego rozwoju poznawczego.
