Ciążę dzielimy się na III trymestry. Każdy z nich jest niezwykle ważny z punktu widzenia fizjologii rozwoju ciąży oraz utrzymania zdrowia matki i dziecka. Czym się charakteryzują poszczególne fazy, jak reaguje kobiecy organizm, jak postępować by ciąża przebiegała możliwie bezproblemowo? Oto krótki przewodnik po wszystkich etapach tych szczególnych 9 miesięcy.

Etap pierwszy:
I trymestr
Na samym początku ciąży, który określany jest mianem I trymestru, w organizmie kobiety zachodzi wiele zmian ogólnoustrojowych, których zadaniem jest stopniowe przystosowanie jej ciała do nowej sytuacji. Mogą towarzyszyć temu okresowi objawy, które utrudniają całodzienne funkcjonowanie kobiety, wpływając na jej obniżony nastrój i drażliwość, takie jak: wymioty, nudności poranne, mdłości przez cały dzień, częste oddawanie moczu, bóle głowy. Dla kobiet w pierwszej ciąży negatywne odczucia, huśtawki nastroju, płaczliwość, lęk przed nieznanym, troska o zdrowie dziecka są zupełną nowością, z którą muszą się zmierzyć.

Ważne!
Już od pierwszych dni ciąży ćwicz mięśnie dna miednicy (mięśnie Kegla).
Mięśnie dna miednicy inaczej nazywane mięśniami Kegla, to potencjał zdrowia fizycznego a przede wszystkim komfortu intymnego życia kobiety na każdym jej etapie. Zadaniem tych mięśni jest prawidłowe wydalanie moczu i kału, utrzymywanie ciężarnej macicy, odbycie porodu i stosunków seksualnych oraz podtrzymywanie tych narządów, aby się nie obniżyły a w dalszej konsekwencji nie wypadły. Mięśnie te ukryte są głęboko wewnątrz naszego ciała, w dolnej części miednicy, tworząc coś na kształt hamaka, którego rozpiętość sięga od kości łonowej otaczając ujście cewki moczowej, pochwy i odbytnicy. Ciąża jest okresem, kiedy mięśnie Kegla ulegają rozciągnięciu, a siła ciężkości, którą stanowi powiększająca się macica, może powodować nietrzymania moczu podczas kichania lub kaszlu, co nazywamy wysiłkowym nietrzymaniem moczu, z reguły jest to sytuacja przejściowa. Dodatkowo poród nadwyręża wytrzymałość i elastyczność tych mięśni, co może być przyczyną na późniejszym etapie życia kobiety utrwalonego nietrzymania moczu.

Niezwykle istotny:
II trymestr
Odżywianie w ciąży
Od początku ciąży, a szczególnie w jej II trymestrze warto wspólnie z partnerem zweryfikować pewne Wasze codzienne przyzwyczajenia żywieniowe i przyjrzeć się im, czy tam nie kryją się zagrożenia, które mogą negatywnie wpłynąć na utrzymanie dobrej kondycji matki w okresie ciąży i zdrowia nienarodzonego dziecka. Należy pamiętać, że intensywny rozwój i przyrost masy dziecka ma miejsce w II trymestrze ciąży, dlatego ważne jest, że to, co spożywa kobieta w tym okresie, ma swoje bezpośrednie przełożenie na rozwój dziecka i jego zdrowie.
Nie od dzisiaj wiadomo, że stan odżywiania i rodzaj pokarmów, które spożywa kobieta w ciąży mają wpływ na jej prawidłowy przebieg. Dzienny jadłospis kobiety w ciąży powinien być wzbogacony o kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 (ryby morskie, siemię lniane, olej rzepakowy) oraz kwasy z rodziny n-6, których głównym źródłem są oleje słonecznikowe, sojowe, kukurydziane. Zawartość składników mineralnych w diecie matki powinna odpowiadać zapotrzebowaniu dziecka, ponieważ ich niedobór może być przyczyną niedokrwistości, zakażenia dróg moczowych, porodu przedwczesnego. Jeżeli masz wątpliwości, czy pokarmy, które spożywasz są odpowiednio zbilansowane lub jeżeli cierpisz na choroby przewlekłe typu cukrzyca, nadciśnienie, zespół jelita wrażliwego albo jesteś wegetarianką – zasięgnij porady dietetyka, który pomoże ustalić i opracować odpowiednio zbilansowaną dietę dla Ciebie. Należy pamiętać, że deficyt składników odżywczych w diecie matki, spowodowany różnymi czynnikami, może być przyczyną groźnych powikłań ciąży, komplikacji podczas porodu oraz opóźnionego powrotu do pełni sił po porodzie.

Ćwiczenia ogólnousprawniające
Ćwiczenia te mają za zadanie poprawić samopoczucie kobiety w ciąży, korzystnie wpływają na jej przemianę materii, szczególnie, jeżeli cierpi na zaparcia. Wykonywanie ćwiczeń w tym okresie ciąży nie jest jeszcze dla kobiety męczące, więc jeżeli nie ćwiczyłaś do tej pory, to II trymestr jest najlepszym okresem aby zacząć. Do rodzajów aktywności, które warto w tym okresie polecić kobiecie zaliczamy: pływanie, spacery, jogę, Pilates, gimnastykę rozciągającą, ćwiczenia oddechowe, relaks. Celem wykonywania tych ćwiczeń jest nie tylko poprawa wydolności serca, płuc oraz przygotowanie fizyczne kobiety do porodu, ale także uzyskanie większej siły mięśni i ukrwienia tkanek. Wystarczy, że w tym okresie będziesz regularnie spacerowała na świeżym powietrzu, a poprawisz swoje krążenie, pojemność płuc, a tym samym zwiększysz przepływ krwi przez łożysko i dotlenisz dziecko.

Dbaj o jamę ustną!
W okresie pomiędzy 13-16 tygodniem ciąży powinnaś koniecznie wybrać się na wizytę do stomatologa, który sprawdzi stan Twojego uzębienia i zaproponuje leczenie ubytków, które w tym okresie ciąży mogą się pojawić. Wapń, który spożywasz w diecie jest w tym okresie wykorzystywany do budowy układu kostnego Twojego dziecka. Sytuacja ta może mieć bezpośrednie przełożenie na rozwój próchnicy Twoich zębów. Pamiętaj, że prawidłowa higiena jamy ustnej i wyleczone zęby stanowią również o zdrowiu Twojego dziecka.

Konsultacja internistyczna
W II trymestrze ciąży zgłoś się do swojego lekarza internisty na badanie ogólne. Podczas tego badania lekarz internista zbada Twoje ciśnienie krwi, osłucha Twoje serce i płuca, sprawdzi stan gardła i przeprowadzi dokładny wywiad z Tobą. Wyniki Twojego badania lekarz powinien wpisać w kartę przebiegu ciąży, którą noś przy sobie. Jeżeli podczas badania lekarz stwierdzi nieprawidłowości w Twoim stanie zdrowia, to wypisze Ci w trybie pilnym skierowanie do lekarza specjalisty np. kardiologa, pulmonologa, w celu odbycia konsultacji. Ciąża, a szczególnie II i III trymestr, to okres, w którym dochodzi do przyrostu Twojej masy ciała, ponieważ rośnie nie tylko dziecko ale również macica, zwiększa się ilość krwi krążącej ze względu na pracę łożyska i rozwój płodu. Jest to sytuacja, która może stanowić obciążenie dla Twojego układu krążenia – możesz szybko się męczyć, być osłabioną, co wiązać może się z chorobą układu krążenia. Problemy z krążeniem mogą wpłynąć negatywnie na poród.

Powoli zbliżacie się do mety:
III trymestr
Rosnący maluch zaczyna zajmować coraz więcej miejsca zarówno w sferze fizycznej jak i psychicznej rodziców. Jeszcze nie ma go na świecie a już ma swój pokój, kącik, ubranka – ten proces nazywany jest „wiciem gniazda” i jest oznaką zbliżającego się finiszu. Wizji porodu towarzyszy wachlarz zmiennych nastrojów – z jednej strony – wielka niewiadoma i lęk
(jak to naprawdę będzie?) a z drugiej euforia w oczekiwaniu na magię powitania swojego dziecka na świecie.
W przygotowaniu do porodu pomoże dobrze ułożona lista spraw. Nie odkładajcie na ostatni moment pakowania torby do szpitala. Ciąża trwa 38-42 tygodni, poród może nastąpić w każdym momencie tego przedziału czasowego, zdarza się jednak, że akcja porodowa rozpoczyna się wcześniej – przed 38 tygodniem ciąży, warto więc mieć już spakowane rzeczy do porodu w torbie.

Wielki finał tuż tuż
Zbliżając się do finału, którym jest poród możesz odczuwać następujące objawy:
• Obniżenie się dna macicy – odczuwane jest przez kobiety rodzące swoje pierwsze dziecko na dwa tygodnie przed porodem, a u wieloródek na kilka dni przed spodziewanym terminem porodu.
• Odejście czopu śluzowego, który zamyka kanał szyjki podczas ciąży, tworząc barierę chroniącą dziecko przed ewentualnym zakażeniem. Czop śluzowy jest galaretowatą wydzieliną o zabarwieniu lekko różowym lub brązowym, może odejść na tydzień lub kilka dni przed porodem, zdarza się również, że kobieta nie zauważa tego objawu, ponieważ dochodzi do niego dopiero podczas samego porodu.
• Pojawienie się skurczów przepowiadających. Fizjologiczna aktywność macicy pod koniec ciąży objawia się skurczami o różnym natężeniu. Skurcze te są rozgrzewką przed prawdziwą akcją porodową, mają nieregularny charakter, samoistnie mijają np. po zażyciu ciepłej kąpieli.

Jak sobie radzić w tym trudnym okresie?

• Warto zastanowić się nad sytuacją czy pozytywnie przyjęłaś wiadomość o ciąży?
• Czy nie masz problemów rodzinnych, zawodowych, zdrowotnych, które przysłaniają, radość tego wydarzenia, jakim jest ciąża i mogą być przyczyną złego samopoczucia w tym okresie?
• Porozmawiaj z osobą najbliższą lub przyjacielem, nie zamykaj się w kręgu własnych problemów, bo same się nie rozwiążą.
• Skontaktuj się ze swoim lekarzem lub położną i poproś o wsparcie jak radzić sobie z dolegliwościami tego okresu – na pewno wspólnie znajdziecie radę na niejeden problem tego okresu.
• Bądź aktywna, staraj się codziennie, jeżeli nie ma innych przeciwwskazań chodzić na spacery.
• Odżywiaj się regularnie i pij dużo wody mineralnej – odwodnienie lub odczucie głodu mogą być przyczyną bólu głowy, złego nastroju i rozdrażnienia.
• Jeżeli cierpisz na nudności jedz mało, ale często, unikaj kwaśnych i słodkich pokarmów a zmniejszysz wtedy odczucie nadkwasoty w żołądku.
• Postaraj się codziennie prowadzić dzienniczek ciąży, który okaże się pomocny podczas wizyty u lekarza lub podczas spotkania z położą.
• Jeżeli masz obniżony nastrój, jesteś apatyczna, nic cię nie cieszy, nie chce ci się wstawać rano z łóżka lub nie widzisz sensu życia – nie zwlekaj to mogą być objawy depresji – skonsultuj się jak najszybciej z lekarzem lub psychologiem.

Jak ćwiczyć mięśnie Kegla?

• Rozpocznij ćwiczenia jak najwcześniej w ciąży – przeciwwskazaniem do ćwiczeń może być rozwierająca się przedwcześnie szyjka macicy i zagrożenie porodem przedwczesnym.
• Ćwiczenia możesz wykonywać w dowolnej pozycji i o dowolnej porze dnia, wykonując przy tym codzienne czynności.
• Rozpocznij ćwiczenia serią 10 powtórzeń – zaciśnij zwieracze, skupiając ich siłę np. na cewce moczowej, wytrzymaj 5 sekund (lub policz do 5), następnie rozluźnij mięśnie. Powtórz 10 razy i odpocznij. To ćwiczenie możesz wykonywać np. 3 razy dziennie.
• Kiedy siedzisz na krześle, włóż pomiędzy kolana np. ręcznik i ściśnij kolana, policz od 5 i rozluźnij. Powtórz ćwiczenie 10 razy.

Dla przyszłych rodziców III trymestr to czas, kiedy należy zacząć przekuwać plany w realne działania:

• Przygotować się do porodu poprzez uczestnictwo w zajęciach Szkoły Rodzenia lub poprzez indywidualną edukację realizowaną przez położną środowiskową.
• Wybrać miejsce porodu.
• Ułożyć osobisty plan porodu.
• Przygotować mieszkanie na przyjęcie dziecka i wyprawkę dla niego.
• Partner powinien zaplanować swój urlop, który wykorzysta po urodzeniu dziecka.

***
Tekst: Joanna Wachowska, Położna środowiskowo–rodzinna. Szkoła Rodzenia „Klub Świadomego Rodzica” przy NZOZ „Medis+” w Piekarach Śląskich. www.medisplus.pl