Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca karmienie dziecka wyłącznie piersią do około 6 miesiąca życia i utrzymanie karmienia piersią do 2 lat i dłużej, jeśli matka sobie tego życzy.

Według tych zaleceń po około 6 miesiącach wyłącznego karmienia piersią należy stopniowo wprowadzać żywność uzupełniającą w oparciu o pokarmy stałe. Powinno się rozpoczynać od lokalnych produktów, a więc w Polsce są to najczęściej: jabłko, marchew, ziemniak, dynia, kasze bezglutenowe.

Naturalna kolej rzeczy
W okresie wprowadzania żywienia uzupełniającego karmienie piersią jest nadal podstawowym źródłem pożywienia i z reguły dopiero po ukończeniu 1 roku życia, kiedy dziecko zaczyna przechodzić na tzw. rodzinną dietę te proporcje zaczynają się odwracać, a karmienie piersią w sposób naturalny zaczyna się kończyć.

Mleko mamy nadal ważne
Warto pamiętać, że zarówno w drugim jak i trzecim roku życia dziecka, karmienie piersią ma swoją wartość ze względu na unikalny skład mleka kobiecego, ściśle dostosowujący się do potrzeb coraz bardziej usamodzielniającego się maluszka, osłonę immunologiczną podczas wprowadzania pokarmów uzupełniających jak i ze względu na zaspokajanie jego potrzeb emocjonalnych.

Kto podejmuje decyzję o odstawieniu od piersi?
Tak jak dziecko sygnalizuje gotowość do przyjmowania pokarmów innych niż mleko matki (siedzi, potrafi chwytać małe przedmioty i wkładać je do buzi, poprawia się sprawność języka w zakresie przesuwania pokarmów stałych wewnątrz jamy ustnej, pojawiają się pierwsze zęby, zaczyna interesować się tym, co jedzą inni), tak może w którymś momencie samo zrezygnować z karmienia piersią. Często jednak to mama podejmuje decyzję o odstawieniu dziecka od piersi i wybiera swój schemat postępowania. Przyczyną podjęcia decyzji o odstawieniu od piersi może być powrót do pracy lub szkoły, męczące karmienia nocne, przygryzanie przez dziecko brodawki piersiowej, kolejna ciąża i presja otoczenia.

Konsekwencje decyzji
Podczas odstawiania dziecka od piersi należy obserwować siebie: stan piersi, własne reakcje emocjonalne (czasem kobieta w tym czasie jest bardziej drażliwa lub depresyjna) i maluszka, dla którego jest to poważne przeżycie. Może zdarzyć się, że dziecko w tym czasie stanie się bardziej marudne lub zalęknione, częściej budzące się w ciągu dnia i nocy, albo zachowujące się bardziej agresywnie, a decyzja o zaprzestaniu karmienia okaże się zbyt pochopna i mama wraca do częstszego karmienia z piersi.

SCHEMATY ODSTAWIENIA DZIECKA OD PIERSI
W zależności od dojrzałości dziecka i decyzji matki dotyczącej tempa odstawiania, można zastosować schemat nagłego lub planowanego odstawienia od piersi.

Odstawienie nagłe
Definitywne, nagłe zrezygnowanie z karmienia piersią może wiązać się z możliwością występowania bolesności piersi, zastoju pokarmu, a czasem nawet stanu zapalnego. W tej sytuacji należy przez kilka lub kilkanaście dni (w zależności od stopnia rozbudzenia laktacji) odciągać 2 –3 razy na dobę niewielkie ilości mleka, aby piersi stały się mniej bolesne. Można stosować zimne okłady na piersi po odciąganiu pokarmu, pić 1-2 szklanki naparu z szałwi, założyć ściślejszy biustonosz lub w ostateczności hamować laktację farmakologicznie.
Odstawienie planowane
Bardziej fizjologicznym sposobem zaprzestania karmienia jest odstawianie zaplanowane, kiedy mama sama decyduje, które karmienia opuści. Z reguły najłatwiej jest zrezygnować z karmień w ciągu dnia (najpierw jednego a następnie dwóch lub trzech), kiedy można przygotować zamiast karmienia piersią inny smakowity posiłek. Starszemu dziecku bardzo przywiązanemu do karmienia piersią czasem trzeba wytłumaczyć, że np. „cycuś jest chory, śpi”, czy „jest brzydki lub niedobry”, bo np. jest posmarowany fioletem lub posypany pieprzem. Innym sposobem jest odwrócenie uwagi od karmienia przez pokazanie dziecku atrakcyjnej zabawy, wyjście na spacer, opowiedzenie ciekawej bajeczki, poczytanie książeczki itp. Najtrudniej jest zrezygnować z karmień nocnych, kiedy dziecko potrzebuje nie tylko pożywienia, ale i wyciszenia. Wówczas może okazać się niezbędna pomoc ojca w utulaniu dziecka. Do picia można podać wodę.

Naturalny sposób rezygnacji z karmienia piersią wiąże się z nauką przyjmowania przez dziecko innego pokarmu, co wiąże się z jego usamodzielnianiem i rozszerzaniem jego horyzontów, jego świata.
Na to muszą być gotowi oboje: matka i dziecko.
***
Tekst: Bożena Florczyk, Pediatra Neonatolog, Międzynarodowy Konsultant Laktacyjny, Ordynator Oddziału Noworodków i Wcześniaków z Pododdziałem Patologii Noworodka i OION Szpitala Wojewódzkiego w Łomży. Założycielka szkoły rodzenia Bona Familia. www.bonafamilia.ovh.org