Podstawy pierwszej pomocy powinien znać każdy, szczególnie rodzice. Przypadki zakrztuszenia czy zachłyśnięcia zdarzają się u dzieci nierzadko i nigdy nie wiadomo, kiedy taka wiedza może się przydać.

Warto ćwiczyć w praktyce
Udzielania pierwszej pomocy trudno nauczyć się tylko w teorii, przez przeczytanie zagadnień czy procedur. Owszem, liczne broszury, plakaty, publikacje pomagają w zgłębianiu tej wiedzy, nic jednak nie zastąpi ćwiczeń praktycznych, podczas których można nabyć naprawdę wartościowe umiejętności ratowania ludzkiego życia. W wielu miastach w Polsce prowadzone są profesjonalne kursy, podczas których na specjalnych manekinach i przy użyciu środków opatrunkowych można zdobyć doświadczenie, które będzie można wykorzystać w razie zagrożenia cudzego życia. W przypadku dzieci i niemowląt najczęstszymi wypadkami stwarzającymi zagrożenie dla życia malucha są zakrztuszenia i utrata przytomności. W takich wypadkach liczy się każda minuta. Nie wolno więc biernie czekać na przyjazd karetki, tylko szybko podjąć działania ratujące życie. Pamiętaj jednak o opanowaniu, nie panikuj! Tylko rozważne działanie może przynieść efekt!

Niebezpieczne zakrztuszenie
Zakrztuszenie to obecność ciała obcego (czyli pokarmu, zabawki, koralika, pastylki itp.) w drogach oddechowych. Nie można go pomylić z utkwieniem ciała obcego w przełyku – w tym wypadku podanie wody do picia nie pomoże!

Zakrztuszenie
Objawy:
Dziecko ma problemy z oddechem; pojawia się kaszel lub zupełne zablokowanie oddechu, dziecko robi się czerwone na twarzy, często oczy i usta ma szeroko otwarte. Starsze dziecko trzyma się za szyję.
Kiedy wezwać pogotowie:
Najlepiej, gdy druga osoba zadzwoni pod numer 112 lub 999 w trakcie wykonywania czynności ratunkowych. Jeśli jednak jesteś sama – zadzwoń dopiero, gdy stan dziecka się zmieni na lepsze lub na gorsze, czyli straci ono przytomność.

Jak postępować do:
Niemowlę do 1 roku życia:
1. Weź niemowlę na ręce i oceń, czy ma efektywny kaszel. Daj szansę dziecku samodzielnie wykrztusić, nie pomagaj mu poklepywaniem, jednak bądź czujna!
2. Jeśli nie kaszle efektywnie, rozpocznij działanie od ułożenia go na swoim przedramieniu główką lekko pochyloną w dół.
3. Odwróć niemowlę na brzuch, trzymaj jego usta lekko rozchylone. Wykonaj 5 uderzeń nadgarstkiem między łopatki. Sprawdź, czy odkrztusiło.
4. Odwróć niemowlę na plecy, trzymaj mocno główkę. Wykonaj 5 uciśnięć dwoma palcami na klatkę piersiową. Sprawdź, czy odkrztusiło.
5. Powtarzaj 5 uderzeń i 5 uciśnięć aż do odkaszlnięcia ciała obcego, po czym skontaktuj się z lekarzem, ponieważ niemowlę powinno zostać zbadane.

Dziecko powyżej 1 roku życia:
1. Skontroluj, czy dziecko może kaszleć, odpowiadać na pytania. Zachęcaj je wtedy do mocnego, efektywnego i głośnego kaszlu. Nie pomagaj mu klepnięciami w plecy.
2. Gdy dziecko nie może samodzielnie kaszleć, rozpocznij działanie. Trzymaj je pionowo, przytrzymuj, aby nie upadło.
3. Wykonaj 5 uderzeń nadgarstkiem między łopatki. Sprawdź, czy przyniosło to skutek.
4. Wykonaj 5 uciśnięć pięścią nadbrzusza, czyli miękkiego miejsca pomiędzy pępkiem a początkiem mostka dziecka. Uciśnięcia powinny być wykonane ruchem hakowatym, tak aby wcisnąć pięść trochę pod żebra dziecka. Należy robić to mocno, lecz nie gwałtownie. Znowu sprawdź, czy dziecko wykrztusiło.
5. Wykonuj 5 uderzeń i 5 uciśnięć cyklicznie na zmianę, aż do skutku.

Jeśli mimo twoich czynności ratunkowych dziecko nie odkrztusiło ciała obcego i traci przytomność, wezwij pogotowie ratunkowe!

Gdy dziecko jest nieprzytomne i nie oddycha
Objawy:
Dziecko nie reaguje na zawołania oraz nie daje się wyczuć prawidłowego oddechu.
Kiedy wezwać pogotowie:
Najlepiej, gdy druga osoba zadzwoni pod numer 112 lub 999 w trakcie wykonywania czynności ratunkowych. Jeśli jednak jesteś sama – zadzwoń, gdy ocenisz, że dziecko nie oddycha.
Jak postępować:
Do przyjazdu karetki musisz ratować dziecko, wykonując resuscytację krążeniowo-oddechową.
1. Sprawdź, czy możesz bezpiecznie znaleźć się przy dziecku. Zwracaj uwagę na prąd, gaz (tlenek węgla, np. w łazience).
2. Podejdź do dziecka i delikatnie potrząśnij je za ramiona. Wołaj: „Otwórz oczy!”. Niemowlę uderz dłonią w stópkę lub delikatnie palcami w czoło.
3. Gdy dziecko nie zareaguje – wołaj głośno o pomoc. Krzycz, aby ktoś do ciebie przyszedł.
4. Odchyl głowę dziecka do tyłu, przytrzymując brodę ku górze. Sprawdź oddech przez 10 sekund metodą „widzę-słyszę-czuję”. Nachyl policzek nad ustami dziecka, patrz na klatkę piersiową, próbuj wyczuć i usłyszeć przynajmniej 2 prawidłowe oddechy.
5. Teraz poproś inną osobę o wezwanie pogotowia ratunkowego (999 lub 112). Gdy jesteś sama, wykonuj dalsze czynności i po 1 minucie sama zadzwoń po pogotowie.
6. Wykonaj u dziecka 5 wdechów. Pamiętaj o odchyleniu głowy do tyłu i zatkaniu nosa dziecka. U niemowlęcia staraj się objąć ustami jego usta i nos – będzie ci łatwiej.
7. Wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej. Znajdź dolną część mostka i uciskaj na 1/3 przekroju ciała dziecka. U większych dzieci rób to jednym nadgarstkiem, u niemowląt wykorzystaj tylko dwa palce.
8. Wykonaj 2 wdechy. Wdmuchuj tylko tyle powietrza, aby zaobserwować drgnięcie klatki piersiowej.
9. Powtarzaj cykl 30 uciśnięć i 2 wdechów aż do: przyjazdu pogotowia / odzyskania przez dziecko oddechu / wyczerpania własnych sił.

Podczas resuscytacji staraj się zmieniać z drugą osobą w cyklach 2-minutowych. Jeśli masz taką możliwość, u dzieci powyżej 1 roku życia wykorzystaj urządzenie AED (automatyczny defibrylator zewnętrzny). Urządzenie to znajduje się w wielu miejscach publicznych. Użyj trybu dla dziecka i mniejszych elektrod dziecięcych, znajdziesz je bez trudu. Urządzenie AED powstało z myślą o jak najprostszym i intuicyjnym użytkowaniu przez osoby niebędące zawodowo związane z medycyną. Dowiedz się, gdzie w twojej okolicy takie urządzenie jest najbliżej. Pamiętaj, nawet gdy nie jesteś pewna swoich umiejętności, zawsze staraj się skontaktować z pogotowiem ratunkowym (999 lub 112) – dyspozytor przypomni ci, co masz zrobić do czasu przybycia karetki.
***
Tekst: Mikołaj Łaski, Instruktor pierwszej pomocy w firmie First-Aiders w Warszawie, www.first-aiders.pl