Jeżeli poród następuje po 22 tygodniu a przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży, według aktualnie obowiązującej definicji WHO, przychodzące na świat dziecko uznaje się za urodzone przedwcześnie.

Każdy przypadek jest inny
Wcześniaki to bardzo różnorodna grupa, charakteryzująca się zróżnicowaną dojrzałością poszczególnych narządów i układów, a co się z tym wiąże każdy z nich potrzebuje nieco innego wsparcia, diagnostyki i leczenia.
W Polsce wcześniaki stanowią około 6,5% wszystkich urodzeń, a skrajnych wcześniaków jest około 1,3%. Maleńkie, niedojrzałe dziecko urodzone przedwcześnie jest dla rodziców najpierw dużym zaskoczeniem-zdumieniem, a za moment powodem do radości mieszającym się początkowo z dużym lękiem o jego zdrowie, a może nawet życie. Potem pojawia się obawa o prawidłowy rozwój.

Pod szczególnym nadzorem
Przy porodzie wcześniaczka zawsze obecny jest lekarz neonatolog, który ocenia dojrzałość dziecka i decyduje, jakiej pomocy ono wymaga. Z reguły taki maluszek układany jest w nagrzanym inkubatorze pomocnym w ustabilizowaniu temperatury jego ciała. Na rączkę lub nóżkę ma zakładaną opaskę od pulsoksymetru, dzięki czemu możliwe jest stałe monitorowanie czynności serca i utlenowania krwi. Jeśli jest potrzeba, monitoruje się również oddech, ciśnienie tętnicze krwi i inne parametry. W sytuacji, gdy wcześniaczek z trudem oddycha (ma przyśpieszony, wysiłkowy oddech), wymaga pomocy w oddychaniu. Wówczas musi być leczony w oddziale intensywnej opieki noworodka, gdzie jest odpowiednia aparatura. Często pomocny jest tzw. nCPAP (urządzenie do nieinwazyjnego wsparcia oddechu). W bardzo zaawansowanych zaburzeniach oddychania konieczne jest zaintubowanie dziecka i prowadzenie oddychania przy użyciu respiratora. Często wówczas do płuc dziecka przez rurkę intubacyjną jest podawany surfaktant – lek, który poprawia rozprężenie i dojrzewanie płuc.
Opisane kłopoty są najczęściej obserwowane, ale wcześniactwo to również niedobór masy ciała i wzrostu, przedłużająca się żółtaczka, niedokrwistość, kłopoty z karmieniem, konieczność kontroli okulistycznej i badania słuchu, a także oceny neurologicznej.

Niezastąpiona bliskość mamy
Nawet bardzo małe i niedojrzałe dzieci wymagają obecności swojej mamy. Jej dotyku, czułości, delikatności i cierpliwości. Gdy tylko jest to możliwe w oddziałach intensywnej opieki prowadzi się kangurowanie. Polega ono na układaniu rozebranego dziecka na klatce piersiowej matki lub ojca.
Dzieci kangurowane mają lepszy rozwój emocjonalny, a rodzice są spokojniejsi, mają silniejszą więź emocjonalną ze swoim dzieckiem i lepsze relacje w przyszłości.

Maleńkie dziecko potrzebuje także mleka swojej mamy, które, dzięki perfekcyjnie dostosowanemu do potrzeb dziecka składowi, jest lepiej trawione i przyswajane przez jego niedojrzały przewód pokarmowy. Dzieci karmione pokarmem kobiecym szybciej mogą otrzymywać mleko do żołądka, bez potrzeby żywienia dożylnego. W obserwacji długoczasowej osiągają lepsze wykładniki rozwojowe.
W każdym oddziale noworodkowym rodzice powinni jak najszybciej włączać się w opiekę nad swoim dzieckiem i mieć nieograniczony dostęp do niego.
Każdy wcześniak jest nieco inny, a zatem wymaga indywidualnej opieki w celu zapewnienia mu optymalnych warunków do osiągnięcia dobrego stanu zdrowia i rozwoju.

Kiedy dziecko opuszcza szpital…
Przy wypisie do domu dziecko urodzone przedwcześnie, powinno samodzielnie utrzymywać prawidłową temperaturę ciała, sprawnie oddychać i efektywnie ssać uzyskując prawidłowe przyrosty masy ciała. Z reguły tak się dzieje, gdy waży około 2 kg. Po opuszczeniu oddziału noworodkowego maluszek jest pod opieką poradni noworodkowej, gdzie lekarz neonatolog we współpracy z wieloma specjalistami (neurolog, rehabilitant, pulmunolog, okulista, audiolog, kardiolog, radiolog, genetyk, psycholog) czuwa nad zdrowiem i prawidłowością jego rozwoju.

Rozwój wcześniaka
Przy ocenie postępów rozwoju dziecka bardzo ważna jest obserwacja rodziców. Zawsze należy pamiętać o wieku korygowanym dziecka, a nie tylko o wieku metrykalnym.
Wiek korygowany obliczamy odejmując od wieku urodzeniowego dziecka czas, jaki pozostał do wyznaczonego terminu porodu. Np. jeśli dziecko ma 4 miesiące, ale urodziło się 2 miesiące przed terminem jego wiek korygowany wynosi 2 miesiące i na takim poziomie należy oceniać jego rozwój. W opiece domowej przydaje się monitor bezdechów.
W opiece nad wcześniakiem duże znaczenie ma dobry kontakt rodziców z personelem medycznym, ale także ich radość, spokój, miłość do dziecka. Po opuszczeniu szpitala niezwykle istotna jest systematyczna opieka w poradniach specjalistycznych. Czasem potrzebna jest stymulacja rozwoju.
***
Tekst: Bożena Florczyk, Pediatra Neonatolog Międzynarodowy Konsultant Laktacyjny, Ordynator Oddziału Noworodków i Wcześniaków z Pododdziałem Patologii Noworodka i OION Szpitala Wojewódzkiego w Łomży. Założycielka szkoły rodzenia Bona Familia. www.bonafamilia.ovh.org