PHOTOGENICA

Laktoza zwyczajowo zwana jest cukrem mlecznym. Jest to podstawowy węglowodan występujący w mleku kobiecym, w mleku zwierząt oraz w przetworach mlecznych. W procesie trawienia laktoza rozkładana jest przez enzymy nabłonka jelita cienkiego, głównie laktazę.

CZYM JEST NIETOLERANCJA?
W wyniku zmniejszonego trawienia laktozy, które jest skutkiem niedostatecznej ilości enzymu (laktazy), dochodzi do zaburzeń jej wchłaniania i występowania objawów nietolerancji. Jeżeli laktoza nie będzie strawiona w jelicie cienkim, przechodzi do jelita grubego, gdzie bakterie rozkładają ją do takich związków, jak: kwas mlekowy, dwutlenek węgla, wodór, metan i wodorotlenki. Gazy produkowane w tym procesie są odpowiedzialne za powstawanie przykrych objawów nietolerancji. Główne dolegliwości to wzdęcia, gazy, uczucie napięcia i pełności, kurczenie (słyszalne perystaltyczne ruchy jelit), bóle brzucha, wiatry oraz nierzadko biegunki. U niemowląt są to głównie: cuchnąca wodnista biegunka, wzdęcia oraz kolka. Objawy są bardzo specyficzne i u każdego występują inaczej.

DIETA W NIETOLERANCJI LAKTOZY
Leczenie nietolerancji laktozy nie jest skomplikowane. U niemowląt żywionych sztucznie wprowadza się mieszanki mleczne bezlaktozowe. Zastosowanie mają również preparaty na bazie soi. U dzieci starszych, młodzieży oraz dorosłych ogranicza się lub eliminuje produkty bogate w laktozę bądź możliwe jest też stosowanie odpowiednich preparatów – farmakologicznej postaci laktazy, która pomaga rozłożyć cukier mleczny, eliminując objawy nietolerancji. Uważa się, że osoby z hipolaktazją po spożyciu z pożywieniem jednorazowej dawki laktozy, która wynosi 5–10 g, nie odczuwają żadnych dolegliwości. Na ogół mleko słodkie jest gorzej tolerowane niż fermentowane napoje mleczne, takie jak: jogurt, kefir, maślanka, zsiadłe mleko.

W KONSULTACJI Z DIETETYKIEM
Trzeba pamiętać, że mleko oraz jego przetwory są bardzo dobrym źródłem pełnowartościowego białka, wapnia, witamin z grupy B (przede wszystkim B2 i B12), cynku, magnezu oraz potasu. Związki te są niezbędne do prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży. Ich niedostateczne spożycie może prowadzić do zaburzeń w rozwoju tkanki kostnej, tym samym mniejszej gęstości masy kostnej i w dorosłym życiu zwiększać ryzyko zachorowania na osteoporozę. Dieta eliminująca bądź ograniczająca mleko i przetwory mleczne może być niepełna w te składniki. Dlatego też ważne jest, aby została opracowana przez wykwalifikowanego dietetyka, dzięki czemu będzie uwzględniała wszystkie niezbędne składniki pokarmowe. Ułożenie zbilansowanego jadłospisu wymaga szczególnego doboru produktów spożywczych, które zastępując produkty mleczne bogate w laktozę, będą dostarczać podobnych składników spożywczych i nie będą przy tym powodowały nieprzyjemnych objawów nietolerancji cukru mlecznego.

Przyczyny
1. Pierwotny niedobór laktazy (hipolaktazja) – najczęstsza przyczyna upośledzenia wchłaniania laktozy u dzieci i dorosłych, dotycząca około 70% populacji na świecie. Pojawia się u dzieci i młodzieży w różnym wieku, a objawy rozpoczynają się stopniowo i nasilają się w czasie. Pierwotny niedobór laktazy prawdopodobnie uwarunkowany jest genetycznie.
2. Wtórny niedobór laktazy – jest to niedobór laktazy, który powstaje na skutek uszkodzenia nabłonka jelita cienkiego. Może występować w każdym wieku, ale najczęściej jest to wiek niemowlęcy. Powodem uszkodzenia nabłonka jelitowego mogą być zakażenia przewodu pokarmowego, enteropatie, np. celiakia (nietolerancja glutenu), nieswoiste zapalenia jelit, chemioterapia i wiele innych. Zwykle jest to stan przejściowy.
3. Wrodzony niedobór laktazy – jest to brak lub bardzo mały poziom laktazy. Występuje bardzo rzadko. Objawia się ostrą biegunką. Wrodzony niedobór laktazy wymaga wykluczenia laktozy z diety na całe życie.
4. Rozwojowy niedobór laktazy – zwykle nie ma istotnego znaczenia, nie wymaga leczenia i mija wraz z wiekiem. Występuje u wcześniaków urodzonych przed 34 tygodniem ciąży.

Produkty niezawierające laktozy, będące dobrym źródłem składników pokarmowych, związków mineralnych i witamin:
1. Białko: mięso, drób, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych.
2. Wapń: ser żółty, tofu, mleko sojowe wzbogacone w wapń, serki sojowe wzbogacone w wapń, mąka wzbogacona w wapń, ryby z puszki zjadane wraz z ośćmi, fasola, soja, szpinak, kapusta włoska, boćwina, płatki owsiane, zarodki pszenne, orzechy i nasiona.
3. Witamina B2: mleko sojowe i produkty sojowe wzbogacone w tę witaminę, mięso, kasza gryczana, jaglana, płatki owsiane, nasiona roślin strączkowych, groszek zielony, kapusta włoska, brukselka, szpinak.
4. Witamina B12: mleko sojowe i produkty sojowe wzbogacone w tę witaminę, mięso, podroby, ryby i jaja.
5. Cynk: mięso, kasza gryczana, jaglana, płatki owsiane, pszenne, ryż, fasola, groch, soja, soczewica, czosnek, koper zielony, natka pietruszki, owoce morza.
6. Magnez: migdały, orzechy, nasiona roślin strączkowych, pestki dyni, mak, nasiona słonecznika, kasze, ryż brązowy.
7. Potas: owoce (owoce suszone, morele, banany, wiśnie, brzoskwinie, pomarańcze, śliwki), warzywa (szpinak, brokuły, marchew, ziemniaki, buraki, pomidory), pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, pestki i nasiona.
***
Tekst: Katarzyna Plewa, dietetyk medyczny, Instytut Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej SANVITA www.instytutsanvita.pl