Dziecko z chwilą narodzin, przekracza barierę bezpiecznego azylu, jakie stanowi łono matki. Zanim odbierze informację z niezbadanej przez niego przestrzeni, światła, hałasu, odczuwa wszystko to, co go otacza za pomocą dotyku. My sami wkraczając w ten świat dziecka, możemy odkrywać jego najmniejsze drżenie, co dla niego nowe, nieznane i to, co go przeraża.

Naukowcy są zdania, że bezpośredni, bliski kontakt dziecka z matką ma ogromny wpływ na jego zdrowie i rozwój jak również to, że dotyk, a nie pożywienie, stanowi bazę jego poczucia bezpieczeństwa i wpływa na nawiązywanie więzi z matką, budując chęć kontaktu z otoczeniem. Pośrednia i bezpośrednia stymulacja skóry niemowlęcej jest istotna dla prawidłowego wzrostu. Ma to związek z aktywnością, pobudzaniem układu nerwowego i hormonalnego. Pozbawienie naturalnej formy dotyku może być przyczyną anomalii w zachowaniu, jak ssanie kciuka czy kołysanie, bujanie całym ciałem, powstawanie silnych reakcji w nowym otoczeniu, w nowych sytuacjach i niechęć do nawiązywania kontaktów z innymi, a w dorosłym życiu, nieumiejętności przekazywania, odczytywania wzorców zachowań społecznych. Szczególnie ma to znaczenie z perspektywy daleko idących procesów powtarzającego się cyklu pokoleniowego. Nieprawidłowe wzorce zachowań u dziecka, któremu nie przekazano bazy bezpieczeństwa, jaką jest dotyk, mogą przejawiać się pod postacią bierności, niechęci do jedzenia, a nawet agresywności w stosunku do otoczenia w kontaktach społecznych. W wyniku braku bliskiego kontaktu dziecko domagając się większego zainteresowania ze strony rodziców może wyraźniej sygnalizować taką potrzebę krzykiem, częstszym marudzeniem, a w późniejszym okresie rozwojowym, powracać do zachowań przypisanych dla okresu karmienia piersią.

Podstawową formą stymulacji dotykiem jest działanie na układ kostny i mięśniowy dziecka z dostosowaną siłą nacisku, co w rezultacie pobudza pozostałe układy, szczególnie układ krążenia i nerwowy. Delikatne masaże, dają dziecku uczucie rozluźnienia i obniżenia hormonów stresu, wyrównując inne procesy biochemiczne. Stymulacja dotykiem może pomóc dzieciom z zaburzeniami przyswajania pokarmów, ma to związek ze wzrostem wydzielania hormonów uczestniczących w metabolizmie, a także wpływ stymulowania skóry na układ odpornościowy.

Stopy
Przy takich czynnościach jak zmiana pieluszki lub przygotowywanie do kąpieli sprawdź jak Twoje dziecko reaguje na dotyk. Trzymaj w dłoniach stópki maluszka, aby przez chwilę przekonało się, że twoje dłonie są delikatne. Kiedy dziecko zaakceptuje taką formę kontaktu, jego ciałko rozluźni się, a napięcie i mocne przyginanie kończyn do brzuszka po pierwszej reakcji ustąpi, spróbuj przesunąć kciukiem po powierzchni podeszwy stopy, od pięty do paluszków, powtarzając wolno ćwiczenie „Tup, Tup”. Opuszkiem swojego palca zapukaj wzdłuż całej podeszwy stopy malca, przechodząc w kierunku do jego paluszków. „Tuptaniem” wyznaczaj linię prostą. Nie spiesz się!

Nogi
Od kolana maluszka, przesuń swoją dłoń bardzo wolno i delikatnie, przytrzymując drugą ręką całość jego stopy w kostce. Następnie powtarzając to ćwiczenie pokonuj odległości swoją dłonią, masując nogę malca w kierunku od miednicy do kostki naprzemiennie, raz od strony zewnętrznej, a raz od wewnętrznej przy zmianie dłoni chwytającej stopę dziecka. Zawsze można skorygować technikę masażu ze swoim lekarzem, który wyjaśni poprawność wykonywania tego ćwiczenia. Za pomocą wyprostowanych dłoni przesuwaj je w kierunku stopy, zmieniając delikatnie kierunek nacisku raz na zewnętrzną stronę nóżki, a raz na jej wewnętrzną powierzchnię.

Brzuch
Przy masowaniu brzuszka należy zawsze pamiętać, że wszystkie ruchy okrężne powinny być wykonywane w kierunku wskazówek zegara. Niejednokrotnie zbawienna może okazać się umiejętność wykorzystania technik masażu brzuszka podczas kolek jelitowych, trudności w wypróżnianiu się malca. Rozpoczynamy masaż przykładając płasko swoje dłonie po obu stronach brzucha dziecka i upewniamy się, że nie sprawia on wrażenia nadmiernie wzdętego, silnie napiętego, a przy dotyku nie wywołuje bardzo silnych reakcji. Od tego zależy czy daną technikę masowania należy kontynuować lub ją zaprzestać.
Półksiężyce: ta technika polega na masowaniu powierzchni na wysokości pępka, całą dłonią po bocznej stronie brzuszka od klatki piersiowej ku miednicy. Powtarzamy to ćwiczenie raz z jednej strony, a następnie z drugiej.
Ślimak: wykonujemy dłonią koło wokół pępuszka, zataczając coraz większe kręgi. Nacisk powiększającego się kręgu nie powinien być silny ani gwałtowny.

Ramiona
Ręce dziecka w naturalnym odruchu mają tendencję do przyginania się do klatki piersiowej. W związku z tym nie należy ich na silę wyprostowywać, ale bardzo delikatnie podnieść ku górze i wykorzystać technikę tak jak przy masażu nóżek, podtrzymując zawsze nadgarstek. Zaciśnięta w piąstkę dłoń dziecka jest naturalnym odruchem chwytnym, dlatego stymulacja dłoni dziecka powinna być rozpoczęta od powolnego otwierania naszym palcem dłoni malca z ruchem głaszczącym w kierunku jego kciuka.

Plecy
Masując plecy dziecka najlepiej jest omijać kręgosłup, a bardziej skupić się na mięśniach przylegających do niego. Zazwyczaj dzieci uwielbiają leżeć w pozycji na brzuszku, a rozluźniający masaż często sprawia im dużo przyjemności. Musimy również zwrócić uwagę, aby dziecko nie było tuż po nakarmieniu lub obudzeniu, ponieważ maluch może protestować. Rozpoczynamy od prostego głaskania po powierzchni pleców od karku w kierunku miednicy. Nasze ruchy dłoni powinny być spokojne i delikatne. Ćwiczenie to można uatrakcyjnić zmieniając tor masażu w naprzemiennych kierunkach. Masowanie powierzchni w poprzek grzbietu, za pomocą przesuwania naszych dłoni, jedna za drugą wzdłuż pleców.

Masaż, dostosowany do indywidualnych predyspozycji maleństwa, wykonany w odpowiednim klimacie, bez pośpiechu i zdenerwowania, powtarzany w podobny i prawidłowy sposób, stanie się dla maleństwa zaproszeniem do obopólnej zacieśniającej się z każdym dniem więzi z nami. Pozwoli rodzicom na wychwycenie chorób, symptomów nieprawidłowości w jego rozwoju i wczesne im zapobieganie, szybszej konsultacji z lekarzem, dzięki lepszej znajomości i obserwacji naszego dziecka.

Na ilość bodźców przekazywanych noworodkowi w jego pierwszych minutach życia, ma wpływ rodzaj kontaktu. Zwykliśmy dzieci tulić, potrząsać w swoich ramionach, kołysać. Jednak najistotniejsza jest siła i natężenie tych czynności. Będąc w stanie czuwania, noworodek odbiera każdy taki bodziec. Nadmierny dla niego stres, podwyższa poziomy hormonów stresu jeśli nasze czynności są sporadyczne i gwałtowne. Regularność z dostosowaniem natężenia stymulacji dotyku może mieć leczniczą moc terapeutyczną i zapobiegawczą. Coraz częściej mówi się o zbawiennym wpływie masażów stosowanych już w pierwszych tygodniach życia dziecka, których pozytywne rezultaty obserwuje się przy:

• obniżonej odporności,
• ubytkach na wadze,
• lepszych wynikach testów rozwojowych,
• szybszym zasypianiu i uspakajaniu dziecka,
• wspomaganiu aktywności nerwu błędnego,
• kolce jelitowej,
• zaburzeniach łaknienia

Sugeruje się, że masaż dostosowany do wieku dziecka obniża uczucie lęku i  może zapobiegać w późniejszym wieku depresji. Odpowiedni masaż, jest zalecony przez specjalistów w takich schorzeniach jak:

• zaburzenia metabolizmu,
• autyzm,
• bóle głowy,
• zapalenia stawów,
• astma,
• nowotwory,
• zespół dziecka maltretowanego

Określonych technik masażu rodzice uczą się, włączając się do programów realizowanych na kursach, warsztatach szkołach rodzenia, zasięgając informacji u specjalistów lub wiedzy u przeszkolonych pracowników medycznych.

Wszelkie ogólne formy i techniki masowania dziecka przez rodzica od pierwszych tygodni życia powinny być poprzedzone:

• wnikliwą obserwacją dziecka,
• reagowaniem na dotyk i wywołane odruchy,
• dostosowaniem masażu do wieku i wagi,
• odpowiednią siłą natężenia,
• zwracaniem uwagi na potrzeby dziecka jakie sygnalizuje dziecko,
• stopniem technik masowania,
• rozpoczęciem od najprostszych form masażu,
• zwracaniem uwagi na poszczególne elementy masażu i odpowiedzią ciała dziecka,
• budowaniem zaufania i szacunku,
• skonsultowaniem się z lekarzem dla potwierdzenia, czy czynności wykonywane podczas masażu są korzystne dla dziecka.

***
Tekst: Aleksandra Osińska, Położna i arteterapeutka, założycielka Szkoły Rodzenia ABC DOBRY Start w Prudniku, Członek Polskiego Towarzystwa Położnych. www.abc.eprudnik.pl