Człowiek jest gatunkiem o ograniczonej płodności. Statystycznie rzecz biorąc, tylko jedna piąta par zachodzi w ciążę w pierwszym cyklu starań. Mniej więcej połowie zajmuje to
6 miesięcy, a 75 procent par potrzebuje 9 miesięcy na jej uzyskanie. Około 15% par nie osiąga ciąży po 12 miesiącach współżycia.

Czy to już niepłodność?
O niepłodności mówi się, gdy w ciążę nie udaje się zajść po 12 miesiącach regularnego współżycia bez zabezpieczeń. Sytuacja taka wymaga oceny specjalisty i decyzji co dalej. Połowie par, które nie zaszły w ciążę w ciągu roku, udaje się to po kolejnych 12 miesiącach bez żadnego leczenia, stąd wizyta u lekarza nie musi automatycznie oznaczać konieczności rozpoczęcia leczenia.

Najważniejsze wzajemne wsparcie
Przedłużające się starania często negatywnie odbijają się na relacjach między partnerami. Dość trudno jest zachować spokój i czerpać radość z bycia razem, gdy zachodzenie w ciążę nie wychodzi przez kilka miesięcy, nie mówiąc o roku czy dwóch. Bardzo ważne jest wzajemne zrozumienie i wsparcie. Najlepiej dużo ze sobą rozmawiać i otwarcie mówić o swoich obawach i oczekiwaniach. Wówczas łatwiej jest nie „dać się zwariować”. Dodatkowo, lepsze poznanie czynników wpływających na płodność zarówno kobiet, jak i mężczyzn może pozwolić poczuć się pewniej i nie denerwować się niepotrzebnie.

Zdrowe podejście
Po pierwsze, trzeba pamiętać, że „zdrowe zajście w ciążę” zależy w równym stopniu od zdrowia kobiety, jak i mężczyzny. Współczesny tryb życia, stres, przepracowanie czy używki obniżają płodność. W przypadku mężczyzn, niektóre sytuacje – takie jak na przykład nadużycie alkoholu – rzutują na jakość ich nasienia przez kolejnych 4-6 tygodni. Zalecana maksymalna konsumpcja alkoholu w czasie starań o ciążę to 3-4 jednostki u Panów i 1-2 jednostki u Pań na tydzień (duże piwo to 2 jednostki, butelka wina to około 10 jednostek). Palenie papierosów zmniejsza szanse na zajście w ciążę o jedną trzecią i dotyczy to zarówno kobiet, jaki mężczyzn. Po podjęciu decyzji o poszerzeniu rodziny trzeba o tym pamiętać. Błędem popełnianym dość często przez Panów jest pozostawienie ich partnerek samych sobie i bagatelizowanie kwestii własnego trybu życia w aspekcie szans na zdrowe dziecko. W przypadku, gdy kilkumiesięczne starania o ciążę nie zakończyły się sukcesem, warto przeanalizować swój tryb życia (dotyczy to obojga parterów) czy zwrócić uwagę na objawy płodności (dotyczy głównie Pań). Jak można się spodziewać, odpowiednia waga i aktywny tryb życia promują płodność, a nadwaga i brak aktywności mogą ją zmniejszać.

Ważna częstotliwość
Choć wydaje się to dziwne, szansa na ciążę wielu par zmniejszana jest przez fakt niewystarczająco częstych zbliżeń. Zalecaną częstością współżycia podczas starań o ciążę jest bycie razem średnio co drugi dzień (3 razy w tygodniu) lub częściej. Współżycie jeden raz w tygodniu zmniejsza szanse kilkukrotnie. Jak się okazuje, również powstrzymywanie się od zbliżeń na początku i pod koniec cyklu oraz częstsze współżycie w czasie dni „płodnych” wcale tych szans nie zwiększa. Odpowiednia ich częstość znacznie korzystniej wpływa na jakość nasienia, nie jest też stresująca tak jak współżycie „na sygnał”.

Jak ocenić swoją płodność?
W przypadku Pań, pośrednia ocena polega na obserwacji cyklu. Śluz „płodny” pojawia się zwykle w połowie cyklu (mniej więcej 14 dni przed kolejną miesiączką), jest przejrzysty i daje się rozciągać między palcami. Można go sprawdzać na papierze toaletowym po wyjściu z łazienki. Pojawienie się takiego śluzu jest sygnałem zbliżającego się jajeczkowania. Brak zmian śluzu między miesiączkami, nieregularne miesiączki lub ich brak wiążą się zwykle z zaburzeniami owulacji i wymagają kontroli u ginekologa.
Płodność mężczyzn sprawdza się wykonując badanie nasienia – obecnie na rynku dostępne są też testy do wykonania w domu, są jednak dość skomplikowane i kilkukrotnie droższe niż samo badanie nasienia. Jeżeli cokolwiek Was niepokoi, warto umówić się w klinice leczenia niepłodności na samo badanie i zapytać lekarza o interpretację.

Kiedy zwrócić się do lekarza?
Zawsze wtedy, gdy pomimo prawidłowego trybu życia, odpowiednio częstych zbliżeń i obecnych objawów płodności do ciąży nie dochodzi po roku starań. Kiedy trzeba to zrobić wcześniej? W sytuacji obecności objawów zaburzeń płodności takich jak na przykład nieregularne miesiączki lub ich brak, czy zaburzenia erekcji. Zamieszczony kwestionariusz może pomóc we wstępnej, orientacyjnej ocenie, która może Was ukierunkować na dokładniejsze przyjrzenie się zagadnieniom płodności jeszcze zanim konieczna będzie wizyta u lekarza.

„Mądre zajście w ciążę” jest częścią odpowiedzialnego rodzicielstwa. Warto się do niego przygotować, wspierając się wzajemnie, przyswajając podstawową wiedzę, obserwując sygnały swojego ciała czy dokonując kilku prostych zmian w trybie życia.

Pytania kontrolne
Ona:

• Czy masz więcej niż 35 lat i staracie się o ciążę ponad 6 miesięcy?
• Czy masz mniej niż 35 lat i staracie się o ciążę od ponad 12 miesięcy?
• Czy Twoje miesiączki są nieregularne?
• Czy miałaś dwa lub więcej poronienia?
• Czy stwierdzono u Ciebie zespół policystycznych jajników lub endometriozę?
• Czy w przeszłości przechodziłaś jakiekolwiek choroby przenoszone drogą płciową?
• Czy miałaś ciążę pozamaciczną?

On:

• Czy zauważyłeś u siebie problemy z erekcją lub wytryskiem?
• Czy przyjmujesz jakieś leki na stałe (na przykład leki przeciwpadaczkowe czy przeciw nadciśnieniu)?
• Czy chorowałeś w przeszłości na świnkę powikłaną zapaleniem jąder?
• Czy miałeś w przeszłości silny uraz jąder lub krocza lub operację niezstąpienia jądra?
• Czy w przeszłości przechodziłeś jakiekolwiek choroby przenoszone drogą płciową?
• Czy jesteś otyły (indeks masy ciała powyżej 30)?
• Czy współżyjecie rzadziej niż 2 razy w tygodniu?

Twierdząca odpowiedź na którekolwiek z pytań powinna skłonić do dowiedzenia się więcej na temat Waszej płodności i rozważenia wcześniejszej wizyty u lekarza.
***
Tekst: dr n. med. Piotr Pierzyński, Specjalista ginekologii i położnictwa, specjalista medycyny rozrodu.