„Do tanga trzeba dwojga”: komórki jajowej i plemnika. Tylko gdzie dochodzi do spotkania? Słyszałem różne odpowiedzi: w pochwie, w macicy, w brzuchu…

Długa droga
Komórka jajowa dojrzewa w jajniku i kolejno, przeważnie co miesiąc, jest pojedynczo uwalniana do bańki jajowodu. Natomiast plemnik, aby wygrać z kilkudziesięcioma milionami podobnych, ma do pokonania dystans zaczynający się w pochwie, prowadzący przez kanał i jamę macicy, aż do jajowodu, gdzie na jego końcu może spotkać komórkę jajową. Jeśli będzie pierwszy i zostanie wpuszczony do środka, powstaje jedyna w świecie zygota posiadająca geny matki i ojca. Od tej chwili zaczyna ona swoją wędrówkę trwającą kilka dni w kierunku jamy macicy. W tym czasie dzieli się wielokrotnie i jeśli wszystko przebiega prawidłowo, w odpowiednim stadium zagnieżdża się w nabłonku pokrywającym wnętrze macicy. Dopiero od tego momentu rozpoczyna się jedno z najpiękniejszych zjawisk w przyrodzie – ciąża.

Odpowiednie przygotowanie
Bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie do ciąży, wykluczenie stanów zapalnych, anemii, niedoborów witamin i minerałów czy innych patologii. W dużym stopniu zwiększa to szansę na prawidłowy przebieg ciąży. Warto więc wcześniej zgłosić się do lekarza, bo będąc już w ciąży nie wszystkie leki można całkowicie bezpiecznie stosować, a samo leczenie jest dużo trudniejsze.

Dni pełne niepewności
W oczekiwaniu na ciążę bardzo trudno jest zachować cierpliwość. Wiedząc, że u kobiet miesiączkujących co 28 dni można spodziewać się, że owulacja miała miejsce dwa tygodnie przed spodziewaną miesiączką, czyli około 14 dnia cyklu. Wtedy też najczęściej może dojść do spotkania się komórki jajowej z plemnikiem w najdalszym odcinku jajowodu. Rozpoczyna się kilkudniowa droga zapłodnionej komórki jajowej przez jajowód w kierunku jamy macicy, gdzie może dojść do zagnieżdżenia się jaja płodowego, czyli początku ciąży. Trudno więc oczekiwać, że zaraz po stosunku, czy w kilka dni po zapłodnieniu uzyskamy wiarygodny wynik testu ciążowego lub zobaczymy ciążę w macicy w obrazie USG. W tym bowiem czasie zapłodniona komórka jajowa wędruje dopiero w kierunku jamy macicy, gdzie MOŻE , ale NIE MUSI dojść do jej zagnieżdżenia.

Przeszkody nie do pokonania
Biologia wykazuje się wielką skutecznością w doborze tylko najlepszych warunków dla rozwoju. Jeśli bowiem wystąpią jakiekolwiek stany chorobowe, zaburzenia genetyczne, hormonalne, niedobory witamin i minerałów czy inne, nie dochodzi do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej lub jej rozwój w macicy jest zatrzymany. Macica oczyszcza się wtedy sama w postaci obfitej, spóźnionej kilka dni lub tygodni miesiączki. Jest to tzw. poronienie samoistne, z którego kobieta zwykle nie zdaje sobie sprawy. Tylko ok. 20% zapłodnionych komórek jajowych kończy się urodzeniem zdrowego dziecka.

Wcześniej się nie da
Chęć jak najszybszego potwierdzenia ciąży powoduje, że zanim minie termin spodziewanej miesiączki kobiety próbują wykonywać testy ciążowe. Testy te potwierdzają pojawienie się odpowiednio wysokiego/wykrywalnego poziomu hormonu Beta-HCG. Oczywistym jest, że zbyt wczesne próby wykazania jego obecności mogą jeszcze wskazywać na „brak ciąży”, jednak w miarę upływu czasu jego poziom wzrasta i staje się wyraźnie wykrywalny. Aby to określić, dobrze jest powtórzyć badanie przynajmniej po dwóch, trzech dniach. W tym czasie bowiem poziom Beta-HCG i progesteronu wzrasta.

Testy ciążowe
Hormon ciążowy beta-HCG (podjednostka beta-human chorionic gonadotropin) można wykryć w moczu za pomocą testów paskowych. To najczęściej stosowana przez kobiety metoda. Jednak dokładniejszą jest analiza krwi. Pozwala nie tylko najwcześniej wykryć ten hormon, ale też określić jego poziom. W ciąży zmieniają się też poziomy innych hormonów, ale to wartość Beta-HCG jest najczęściej wykorzystywana do oceny rozwoju ciąży. Inne hormony, które również wzrastają szybko w początkowych tygodniach ciąży to np.: estradiol, estron, estroil, progesteron. Nigdy też nie należy interpretować pojedynczego wyniku poziomu hormonu w oderwaniu od całego przebiegu wczesnej ciąży i wskazań w obrazie USG.

Test to nie wszystko
Otrzymując z laboratorium wynik badania poziomu hormonu we krwi nie wiemy jeszcze, gdzie i jak rozwija się ciąża. Czasem bowiem dochodzi do zatrzymania wędrującego jaja płodowego w świetle jajowodu i ciąża zaczyna rozwijać się poza jamą macicy. Mamy wtedy do czynienia z ciążą pozamaciczną, która stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia kobiety. Najbardziej więc czułym i swoistym badaniem byłoby wykonanie badania USG w czasie przynajmniej jednego lub dwóch tygodni od czasu „zatrzymania miesiączki”. Najwcześniejszy obraz blastocysty jako małego pierścienia w jamie macicy można zobaczyć już w piątym tygodniu ciąży, czyli tydzień od „zatrzymania miesiączki”. W następnym tygodniu można zaobserwować obecność zarodka z wykazaniem miarowej czynności powstającego serduszka. Tej wiedzy nie mamy wykonując paskowy test ciążowy (stwierdzający obecność hormonu ciążowego w moczu), czy nawet określając poziom Beta-HCG w surowicy krwi. Jeśli bowiem testy (z moczu i krwi) wskazują na ciążę, a dwa lub trzy tygodnie od zatrzymania miesiączki w obrazie USG nie widać jej w macicy może to świadczyć o ciąży pozamacicznej. Takie przypadki zdarzają się częściej jeśli w przeszłości dochodziło do zapalenia przydatków, lub innych patologii. Natomiast jeśli widać w obrazie USG, że w jamie macicy znajduje się pęcherzyk ciążowy, ale nie stwierdza się jego wzrastania w kolejnych badaniach, a poziom progesteronu jest niski (poniżej 15ng/ml) – świadczyć to może o obumarciu nieprawidłowo rozwijającego się jaja płodowego. Oczywiście w miarę upływu czasu w obrazie USG pojawia się coraz więcej szczegółów rozwijającej się ciąży i na tej podstawie określamy jej prawidłowy przebieg i definiujemy ewentualne zagrożenia.

Chcesz dowiedzieć się więcej jak rozwija się Twoje maleństwo tydzień po tygodniu? Odwiedź stronę abcdobrejmamy.pl/cause/kalendarz-ciazy

Progesteron, jedyny taki…
Od momentu uwolnienia przez jajnik komórki jajowej, zaczyna ona wędrówkę do jamy macicy, gdzie ma szansę zagnieździć się i rozpocząć najpiękniejszą przygodę życia – ciążę. Przez ten kilkudniowy okres wędrówki, w trakcie owulacji, jajnik zaczyna wytwarzać progesteron. Hormon, który odpowiada za owulację, przygotowanie nabłonka macicy do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej oraz utrzymanie ciąży szczególnie w pierwszych miesiącach. Pod koniec pierwszego trymestru ciąży tworzące się w macicy łożysko przejmuje rolę głównego producenta progesteronu. Progesteron odpowiada za rozpulchnienie macicy i przeciwdziałanie nadmiernym jej skurczom, stymuluje tworzenie się gruczołów piersiowych. Podwyższa też podstawową temperaturę ciała o ok. 0,5 stopnia Celsjusza, co często bywa mylone z przeziębieniem, nawet jeśli kobieta nie wie, że jest w ciąży. W pierwszym trymestrze ciąży stężenie progesteronu jest takie samo lub nieznacznie wyższe niż w drugiej fazie cyklu miesiączkowego. Od czasu, kiedy łożysko przejmuje produkcję stale wzrasta, aż do osiągnięcia dojrzałości płodu do porodu, kiedy 4-5 tygodni przed porodem zaczyna się obniżać. Może to wyzwalać czynność porodową w terminie porodu.

Poziomy progesteronu w ciąży

I trymestr	2,8-147,3 ng/ml
II trymestr	22,5-95,3 ng/ml
III trymestr	27,9-242,5 ng/ml

źródło: Diagnostyka, www.diag.pl

Dobroczynne działanie
Dla oceny przebiegu ciąży, szczególnie w jej pierwszych miesiącach wykorzystuje się wiele parametrów biochemicznych, hormonalnych, czy biofizycznych. Jednym z nich jest ocena wzrastania poziomu progesteronu. Jednak częściej można zaobserwować podawanie tego hormonu w sytuacji ciąży zagrożonej poronieniem, skoro działanie jego jest tak dobroczynne dla utrzymania i rozwoju ciąży. Warunkiem jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie przyjmowania progesteronu.

Poziomy BETA-HCG
W okresie ciąży:

1,3-2 tydzień	16-156
2-3 tydzień	101-4870
3-4 tydzień	1110-31500
4-5 tydzień	2560-82300
5-6 tydzień	23100-151000
6-7 tydzień	27300-233000
7-11 tydzień	20900-291000
12 tydzień	16684-127939
13 tydzień	10743-89074
14 tydzień	7895-70818
15 tydzień	6210-69173
16 tydzień	5730-54585
17 tydzień	5267-57465
18 tydzień	3180-51360
19 tydzień	5879-55183
20 tydzień	1234-45771
21-39 tydzień	2700-78100

poza okresem ciąży: 0 – 2,7
Jednostka: mIU/ml
normy dot. badania wykonanego testem firmy Siemens, metodą Immunochemiczną na aparacie Immulite 2000XPI. Źródło: Diagnostyka, www.diag.pl
***
Tekst: dr n. med. Tadeusz Oleszczuk, ginekolog położnik