Łożysko jest niezbędnym elementem do prawidłowego rozwoju nienarodzonego dziecka. Powstaje ok. 12 tygodnia ciąży. Jego rozwój trwa do 36 tygodnia ciąży. Pełni rolę pośrednika w wymianie niezbędnych substancji między matką i płodem. Wielorakie mechanizmy i procesy wymiany łożyskowej zapewniają właściwe odżywienie, nawodnienie i dotlenienie tkanek i narządów płodu, a także wydalanie z jego organizmu niepożądanych substancji.

Łączy a jednak dzieli
Najczęściej ma kształt okrągły lub owalny o wymiarach ok. 22×21 cm a grubość ok. 2.5 cm. Dzieli się na część płodową i część matczyną. W trzecim trymestrze ciąży przez łożysko przepływa ok. 300 ml krwi na minutę. Jest to narząd, w którym krew matki i dziecka przepływają blisko siebie, ich naczynia krwionośne niemal się przeplatają, ale krew matki i dziecka nie miesza się.

Niezwykły transporter
W dojrzałym łożysku całkowita powierzchnia kosmków wynosi około 11-15 m kw. Taki obszar umożliwia efektywną wymianę składników odżywczych, wody, dwutlenku węgla, a także innych niezbędnych substancji. Przez łożysko transportowane są również tłuszcze, cukry, białka, substancje mineralne i witaminy. W końcowym okresie ciąży również przeciwciała, które zapewniają noworodkowi odporność w pierwszych tygodniach życia poza łonem matki.

Prawdziwy ochroniarz
Łożysko chroni płód przed wstrząsami, urazami oraz wieloma trującymi rzeczami. Wielorakie mechanizmy i procesy wymiany łożyskowej zapewniają właściwe odżywienie, nawodnienie i dotlenienie tkanek i narządów płodu, a także wydalanie z jego organizmu niepożądanych substancji. Jednak nie jest w stanie obronić dziecka przed alkoholem, dymem tytoniowym, lekami, narkotykami. Również nie chroni dziecka przed wirusami cytomegalii, toksoplazmozy, różyczki.

Wielofunkcyjne
Jest również aktywnym narządem wydzielania wewnętrznego. Złożoność budowy łożyska świadczy o jego ogromnej roli, jako narządu regulującego wszystkie procesy związane z rozwojem płodu w życiu wewnątrzmacicznym. Oprócz powyższych funkcji wytwarza także hormony, które odgrywają kluczową rolę w donoszeniu ciąży oraz prawidłowym jej przebiegu. Powodują one zachodzenie odpowiednich zmian w budowie i czynnościach niektórych narządów ciężarnej, tak, aby przystosować je najlepiej do nadchodzących zadań m.in. przygotowanie piersi matki do karmienia.

Jedyne połączenie
Dziecko jest połączone z łożyskiem pępowiną. Ma ona długość ok. 60 cm. Łączy brzuch dziecka (w miejscu gdzie później będzie pępek) z centralną częścią łożyska. Pępowina przypomina niebieskawo zieloną zwiniętą linę. Składa się z jednej żyły, dostarczającej do organizmu dziecka tlen i substancje odżywcze i dwóch tętnic odprowadzających dwutlenek węgla i produkty przemiany materii wytwarzane przez rosnące dziecko.

Gdzie się znajduje?
Obserwowanie ultrasonograficzne położenia łożyska jest absolutną koniecznością.
W stosunku do ujścia wewnętrznego, łożysko może być zlokalizowane w dnie, w środku, nisko usadowione lub przodujące. W czasie ciąży łożysko ulega migracji, w wyniku nieproporcjonalnego wzrostu dolnego odcinka macicy względem pozostałej części macicy. Powoduje to, że nisko leżące łożysko w pierwszym i drugim trymestrze ciąży „przesuwa się” w późniejszym okresie ku górze.

Nie na swoim miejscu
Komplikacją spowodowaną umiejscowieniem łożyska jest tzw. łożysko przodujące. Jest to sytuacja, w której łożysko zagnieżdża się zbyt nisko w jamie macicy. Umiejscawia się ono w dolnej części macicy i częściowo lub całkowicie zakrywa jej ujście. Niekoniecznie zagraża to życiu dziecka, ale czasem utrudnia naturalny poród lub powoduje krwawienia w ciąży. Jeśli pojawi się krwawienie, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Tego rodzaju komplikacje z reguły wiążą się z koniecznością pobytu w szpitalu. Niektóre kobiety muszą pozostać w szpitalu aż do porodu, inne natomiast mogą wrócić do domu, gdy krwawienie ustanie. Zaleca się im odpoczynek, unikanie stresów, zrezygnowanie ze współżycia. Jeśli łożysko znajduje się tak nisko, że zakrywa ujście do kanału szyjki macicy, krwawienia mogą się powtarzać. Wtedy prawdopodobnie trzeba będzie zostać w szpitalu do końca ciąży i poród odbędzie się przez cięcie cesarskie.

Kłopot z odklejaniem
Drugim zjawiskiem zaliczanym do komplikacji związanych z łożyskiem, jest jego odklejenie od ścian macicy. Czasami łożysko odkleja się w niewielkim stopniu, a czasem w bardzo znacznym. Towarzyszą temu silne bóle brzucha, nierzadko również krwawienia. W tym przypadku należy natychmiast udać się do lekarza. Na odklejenie się łożyska w głównej mierze narażone są kobiety palące papierosy, zażywające leki, mające nadciśnienie. Przyczynić się do tego może również poważny uraz mechaniczny podbrzusza.

Kiedy spełni już swoją rolę…
Łożysko rodzi się ok. 20 minut po przyjściu dziecka na świat i przecięciu pępowiny. W chwili porodu waży ok. kilograma i ma ok. 20 cm średnicy. Następnie łożysko jest oglądane przez lekarza, czy urodzone zostało w całości. W razie konieczności usuwa się te fragmenty łożyska, które pozostały. Jest to konieczne, gdyż pozostawienie skrawka łożyska w macicy powoduje infekcje lub krwawienia.
***
Tekst: Irena Sienkiewicz-Jabłońska, Położna, założycielka Dzierżoniowskiej Szkoły Rodzenia przy NZOZ Szpitalu Powiatowym w Dzierżoniowie